Türk kültüründe demircilik ve günümüz demirci ustalarının sosyolojik portreleri

Abstract

Bu araştırmada, demir madenciliğinin (demirin maden olarak çıkarılmasından, atölyede işlenmesine kadarki süreç), başta Türk toplumlarında olmak üzere sosyolojik açıdan yeri ve önemi araştırılmıştır. Çalışma tarihçi metotla tarama yöntemi ve nitel araştırma yöntemlerinden etnografik bakış açısıyla demirci ustalarına ulaşılmaya çalışılmıştır. Evren olarak Türk toplumlarındaki demirciler ve üretilen eserler incelenirken örneklemde Sivas, Adıyaman, Şanlıurfa, Diyarbakır, Erzincan, Denizli illeri demirci ustaları ve demirciliği sanat eserlerinde kullanan ressamlar oluşturmaktadır. Araştırmanın birinci bölümünde tarihsel süreç içindeki demir imgesinin Türk toplumundaki konumu literatür taraması yapılarak incelenmiştir. İkinci bölümde batı sanatındaki demir imgesi ve geçmiş zanaatkarlarından eserleri literatür ve görsel taraması yapılarak incelenmiştir. Üçüncü bölüm etnografik yöntemler kullanılarak iki adımda incelenmiştir. Birinci adımda Türk kültüründeki demir imgesinin toplumsal düzeydeki ve sanat eserlerindeki konumu incelenmiştir. Çalışmamızda Türk sanatı dışında, demirci ustalarını konu edinmiş resim örneklerine de yer verilmiş, diğer toplumlar için demirciliğin anlamı araştırılmıştır. Demir cevheri ve demirci ustaları, birçok toplumda, tarih boyunca büyük bir öneme sahip olmuştur. Tarih öncesi dönemlerde demirciye ve demir cevherine çeşitli kutsallıklar atfedildiği görülmektedir.Bu durumun ilk demir kullanımının göktaşları olmasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. İlerleyen çağlarda demirci ve demir unsuru kutsallıklarını kaybetmiş; ama medeniyet oluşumunun baş aktörleri arasında varlıklarını sürdürmüşlerdir. Sanayi devrimiyle beraber bu durum ivme kazanmıştır. Tarih boyunca bütün kültürlerde önemli bir yeri olan ve zengin bir birikime sahip olan demirci motifinin; edebi, görsel, işitsel bütün sanatlarda yansımaları olduğu görülmektedir.

In this study, the place and importance of iron mining (the process from extraction of iron as a mine to processing it in a workshop) was investigated from sociological point of view, especially in Turkish societies. In this study, it is tried to reach blacksmith craftsmen with historian method screening and ethnographic perspective of qualitative research methods. While examining blacksmiths and produced works in Turkish societies in population; in sampling, blacksmiths in Sivas, Adıyaman, Şanlıurfa, Diyarbakır, Erzincan, Denizli provinces and painters who use blacksmithing in their works of art are examined. In the first part of the research, the position of iron image in Turkish society in the historical process is examined by making literature review. In the second part, the image of iron in Western art and the works of past artisans were examined by literature and visual survey. The third chapter is examined in two steps using ethnographic methods. In the first step, the position of the iron image in Turkish culture at the social level and in the works of art are examined.In our study, the art of Turkish blacksmiths were the subject of the art, examples of painting were also included and the meaning of blacksmithing for other societies was investigated. Iron ore and blacksmiths have been of great importance throughout history in many societies. In the prehistoric times it was seen that the blacksmith and iron ore were attributed to various sacrednesses. This is due to the fact that meteorites were the first iron use.In later ages, ironsmith and iron element lost their sanctity but they continued to exist among the main actors of the civilization situation. This situation gained momentum with the industrial revolution. It is seen that the ironsmith motif, which has an important place in all cultures throughout history and has a rich accumulation, has reflections in literary, visual, auditory and all arts.