Fıkhî açıdan günümüz para mübadelesi işlemleri

Abstract

Günümüzde ?döviz alım-satım işlemleri? adı ile anılan para mübadelelerini spot ve türev (vadeli) işlemler olmak üzere iki grupta toplamak mümkündür:Spot döviz satımları, peşin kur ile yapılan işlemlerin genel adıdır. Araştırmalarımız sonucu banka hesabına kaydetmenin ?hükmî kabz? mahiyetinde olduğu tespit edilmiştir. ?Marjlı döviz satım işlemi?nde banka müşteriye kredi tanıma karşılığında gelir elde etmektedir. Karzdan gelir sağlama yasağı ihlal edildiği için bu işlemin caiz olmadığı görülmüştür. Döviz alım-satımlarının getiri amacıyla yapılması tartışma konusu olmuştur. İncelemelerimize göre fıkıhtaki ilgili şartlara riayet edildiği sürece böyle bir amaç bizâtihî mahzur teşkil etmez.Türev (vadeli) döviz işlemlerinin başlıca türleri, döviz forward, döviz future, döviz swap ve döviz opsiyon işlemleridir. Döviz forward ve döviz future işlemleri teknik bazı farklılıkları dışında özü itibariyle aynıdır. Bu işlemlerde fıkıhtaki ?vade (nesîe) faizi? yasağı ihlal edilmektedir. Konu derinlemesine tetkik edildiğinde vade faizi ile karz (borç) faizi arasında yakın bir bağ olduğu görülmektedir.Döviz swap işlemi ise biri spot, diğeri forward iki ayrı döviz satım muamelesinin birleştirilmesi ile meydana gelir. Dolayısıyla döviz forward işlemiyle ilgili mahzurlar bu işlem için de geçerli olmaktadır.Döviz opsiyon işleminde belirli bir bedel karşılığında ileri bir tarihte önceden tayin edilen kur ile döviz alma ya da satma hakkı satın alınmaktadır. Bu işlemin, sarf akdi kuralları ve hak satımı bağlamında caiz olmayacağı anlaşılmıştır.Vadeli döviz işlemlerinden döviz forward ve döviz future için önerilen ?döviz satım vaadleşmesinin? caiz olmadığı, döviz swap işlemi için önerilen ?karşılıklı karz işlemi?nin ise elde edilen yararların eşit olması halinde caiz olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Monetary exchange transactions, currently mentioned ?foreign exchange transactions?, could be classified into two groups as spot and derivative (time) transactions: Spot foreign currency transactions are the general name for transactions that are carried out cash currency. Our researches have revealed that registering with bank accounts bears the quality of ?constructive receiving? (al-qabd al-hukmi). In ?Forign Exchange Margin Trading Transaction? banks gain profit in return for giving credits to customers. This kind of transaction is regarded as impermissible because of the violation of the ban for gaining incomes from ?Qarz? (loan). On the other hand, there ise a disputation on that the foreign currency dealings which are carried out to yield incomes. However, according to our researches, there is no harm in such a purpose as long as it is fulfilled in conformity with the related terms and conditions of Islamic Jurisprudence.The major types of derivative (time) foreign transactions are foreign currency forward, foreign currency future, foreign currency swap and foreign currency option transactions. Indeed, foreign currency forward and foreign currency future transactions are essentially the same except for some technical differences. In these transactions the ban for ?term interest (nasiah)? in Islamic Jurisprudence is violated. Being examined in details, it is observed that there is close connection between time interest and qardh (loan).As for the foreign currency swap transaction, it is the combination of two separate foreign currency sale transactions: spot, and forward. Thus, those drawbacks related to foreign currency forward, are also in question for this transaction.In foreign currency option transactions, one purchases the right to buy or sell foreign currency on a certain future date with a certain rate that is fixed in advance. It has been understood that this transaction shall not be permissible in terms of regulations for contract of ?Sarf? and sale of rights.It has been concluded that the ?Mutual Promise for Foreign Currency Sale? which has been suggested for foreign currency forward and foreign currency future, transactions, is impermissible. But the ?Mutual Quardh (Loan) Transaction? that is suggested for foreign currency swap transaction is permissible provided that the gained benefits are equal.