15-17 yaş çocukların benlik kavramları ve beden algılarına etkisi

Abstract

ÖZET Bu araştırmada, spor yapan ve yapmayan lise öğrencilerinin benlik kavramları ve beden imgelerinden hoşnut olma düzeyleri karşılaştırılmış, daha sonra bu değişkenler, cinsiyet, yaş, bireysel ve takım sporu ile uğraşma durumuna göre karşılaştırılmalı olarak incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini, 2002-2003 eğitim-öğretim yılında, Antalya il merkezinde, Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı resmi okullardan, orta sosyo-ekonomik düzeye sahip okullara devam eden, 15-17 yaş arası (15.87 ± 0.80 yıl), 200 spor yapan (Kız-erkek), 201 spor yapmayan (Kız-erkek) olmak üzere toplam 401 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmanın bağımlı değişkenleri olan benlik kavramını ölçmek için `Piers-Harris Çocuklar için Benlik Kavramı Ölçeği`, beden imajı doyum puanlarını ölçmek için ise `Berscheid-Walster-Bohrnstedt Beden İmajı Anketi` kullanılmıştır. Ayrıca öğrencilerin, kişisel, sosyo-demografık, sosyal faaliyette bulunma ve spor yapma düzeyleriyle ilgili bağımsız değişkenlerini belirlemek için ise araştırmacı tarafından geliştirilen `Kişisel Bilgi Formu` kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar değerlendirildiğinde, spor yapan öğrencilerin benlik kavramları ve beden imgelerinden hoşnut olma düzeyleri, spor yapmayan gruba oranla anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur (p<05). Tüm öğrenciler arasında erkek öğrencilerin benlik kavramı ve beden imajı doyum puanları daha yüksektir (p<05). Spor yapan kız ve erkeklerin benlik kavramı ve beden imajı doyum puanları arasında fark bulunmazken (p>.05), spor yapmayan erkeklerin puanları, spor yapmayan kızlara göre anlamlı derecede yüksektir (p<05). Spor yapan kız öğrencilerin spor yapmayan kız öğrencilere göre benlik kavramı ve beden imajı doyum puanları daha yüksek iken (p<05), spor yapıp-yapmama durumu erkek öğrencilerin benlik kavramı ve beden imajı doyum puanlarım anlamlı düzeyde etkilememiştir (p>.05). Tüm öğrencilerin yaş faktörüne göre benlik kavramı puanları karşılaştırıldığında sadece 15-17 yaş arasındaki fark anlamlı bulunurken (p<05), yaş değişkeni beden imajı doyum puanlarını anlamlı düzeyde etkilememiştir (p>.05). Yaş faktörü, spor yapan-yapmayan açısından değerlendirildiğinde sadece 16 ve 17 yaşındaki öğrencilerin benlik kavramı ve beden imajı doyum puanlan spor yapanlar lehine daha yüksek bulunmuş (p<05), buna karşılık yaş açısından kız ve erkek öğrencilerin benlik kavramı ve beden imajı doyum puanlan arasında anlamlı fark bulunamamıştır (p>.05). Bireysel spor ve takım sporu ile uğraşanların benlik kavramı ve beden imajı doyum puanları arasında da anlamlı bir fark yoktur (p>,05). Uygulanan korelasyon analizleri sonucuna göre, spor yapma düzeyinde, farklı cinsiyet ve yaş gruplarında, benlik kavramı ve beden imgesi arasında yüksek bir ilişki olduğu bulunmuş (p<05), ancak bu ilişki bireysel sporcularda gözlenememiştir Sonuç olarak araştırma, 15-17 yaş arasındaki ergenlerin düşük benlik kavramları ve beden algılarının giderilmesinde sportif faaliyetlerin etkin bir yol olduğunu ortaya koymaktadır. Anahtar Sözcükler : Benlik kavramı, beden imgesi, spor, ergen. iv

ABSTRACT In this study, the self-concept and body image satisfaction levels of the high school students' who are athletes and nonatheletes were compared and later all these variables were examined comparatively according to sex, age, individual and team sports. Test subject is formed by 401 students who are between 15 and 17 years old and attend middle socioeconomic state schools in Antalya. Out of 401 students, 200 are athletes and 201 are nonathletes. In order to measure the self-concept, `Piers- Harris Children's Self-Concept Scale` has been used and to measure the body image satisfaction points `Berscheid-Walster-Bohrnstedt's Body Image Questionnaire` has been used. Also, a `Personal Information Form`, prepared by the researcher, has been used to determine the independent variables related to the students' personal, sociodemographic affecting their social activities and doing sport levels. When the results obtained from the study are evaluated, athletes' self-concept and body image satisfaction levels are found considerably higher than those of the nonathletes (p<05). The self-concept and body image satisfaction points of male students are found higher than those of female students (p<05). while there is no difference in both female and male students who are athletes when viewed from the point of self-concept and body image (p>.05), males' points are higher than those of nonathlete female (p<05). While female athletes' points are higher than nonathletes females' (p<05), this situation doesn't affect the points of male students meaningfully (p>,05). When the students' self-concept points are compared with the age as a factor, a meaningful difference is found between the ages of 15 and 17 (p<05), however this situation doesn't affect the body image satisfaction points (p>.05). When athletes and nonathletes are compared, the self-concept and body image satisfaction points of the students between 16 and 17 are found higher among athletes (p<05), but there hasn't been observed a considerable difference in the self- concept and body image satisfaction points of male and female students in terms of age (p>.05). Also, almost the same results have been obtained for both individual and team athletes (p>.05). At the end of the correlation analyses applied, it is found out that there is a close relation between the self-concept and body image of the different age groups and different sexes at doing sport levels (p<05), but such a relation hasn't been observed among the individual students (p>.05). Consequently, this study proves that doing sports is an effective way of removing the low self-concept and body image of adolescents who are between 1 5 and 17 years old. Key Words : Self-concept, body image, sports, adolescent.