Hanefi fıkıh bilgini Zeylai`nin hayatı ve Tebyinül Hakaik isimli eserinin tanıtımı

Abstract

Bu tez, Moğol istilâsının hemen akabinde, XIV. yüzyılda Zeylâ ve Mısır ekseninde yetişen ünlü Hanefî fakîh Zeylaî ve onun en önemli eseri sayılan Tebyînü'l-Hakâik'ı tanıtma amacıyla hazırlanmıştır. Tezimiz öncelikle tarihî seyri içinde Hanefî fıkhını, bu fıkhın oluşum sürecini ve literatürünü incelemektedir. Hanefî fıkıh literatürünün oluşumuna katkısı bulunan isimler ve eserler verilirken asıl mevzûmuzu teşkil eden, Hanefî fıkıh tarihi içinde müstesna bir mevkiyi hâiz olan Ebu'l Berekât en-Nesefî'nin Kenzü'd-Dekâik adlı eseri ve bu eser üzerine yazılmış en önemli şerh sayılan Tebyîn'ül Hakâik'da literatürdeki yerleriyle beraber ve ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Tebyînü'l Hakâik İslam fıkıh tarihi içindeki seçkin konumunu asırlar boyu muhafaza etmiş, Osmanlı medreselerinde ders kitabı olarak okutulmuş ve pek çok fetvâya kaynaklık etmiştir. Hanefî fıkhı ekseninde Tebyînü'l-Hakâik ve onun müellifi Zeylai'yi -hakkında yeterli ve tatmin edici bilgi kaynaklarına ulaşamasak da- bizzat esere başvurarak tanıtırken nihaî amacımız, literatürde önemli bir yeri olan bu eserin mikro planda da olsa yeniden hatırlanmasının sağlanması ve araştırmacıların dikkatlerinin bu zemine çekilmesidir.

The aim of this thesis is to promote the famous Hanafi jurist Zeylai, who was grown up in Zeyla and Egypt axis immediately after the Mogol invasion, and Tebyinu?l Hakaik which is considered his most important work. In this thesis we primarily examine the formation of the Hanafi fıqh and its process and literature in the course of history. When we focused on the names and works contributed to the formation of the Hanafi fıqh literature, we discussed in detail the work of Ebu?l Barakat en-Nesefi which is called Kenzu?d-Dakaik having an exceptional position in the history of the Hanafi Jurisprudence and Tebyinu?l-Hakaik which has been considered the most important commentary written of Kenzu?d-Dakaik. Tebyinü?l Hakaik has been able to preserve the prominent position during ages in the history of Islamic jurisprudence. On the one hand it has been taught as a textbook in the Ottoman medreses for centuries and on the other hand it has been the source of many fatwas. Although we could not get sufficient and satisfactory information about Tebyinu?l Hakaik and its author Zeylai in the resources, the ultimate aim of this thesis is to draw researchers? attention to this monumental work.