Türkiye`de ulusal kalkınmacılığın iflası ve toplumsal anominin 1980`ler Türk sinemasındaki izleri

Abstract

1923 yılında toplanan İzmir İktisat Kongresi'nden başlayarak günümüze kadar gelen süreçte, devlet desteği ile oluşturulmaya çalışılan burjuvazinin zamanla güçlenerek ülke yönetimine ortak olduğunu görmekteyiz. Batılı anlamda burjuvazinin önderliği ve halkın desteği ile gerçekleşmeyen modernleşme hareketimiz Cumhuriyet'in kurucu önderleri ve onlara bağlı bürokratik mekanizmalar yardımıyla yukarıdan aşağıya doğru şekillenmiştir. Bu anlamda Türkiye Cumhuriyeti'nde, 1970'li yılların sonuna kadar ulusal kalkınmacı politikaların hakim olduğu, ithal ikamesine dayanan bir ekonomi politikası izlenmiştir.Dünya genelinde yaşanan değişimlerin Türkiye'ye yansıması sonucu 1980 yılında uygulamaya konan 24 Ocak Ekonomik Kararları ekonomi politikasında bir kırılma noktası yaratmıştır. İthal ikameci ve kendi içine kapalı bir ekonomiden, neoliberal politikaların uygulandığı ihracata dayalı bir ekonomiye geçilmiştir. Bu ekonomik değişimin sosyal yansımaları halk kitleleri arasında derin buhranlara ve bir anomi haline neden olmuştur. `Toplumsal anomi` kavramı çerçevesinde özetlenebilecek bu ara dönemin temel nedeni, hızla gelişen bir ekonomik yeniden yapılanma sürecine henüz hazır olmayan halk kitlelerinin yaşadıkları değerler karmaşası içinde ihtiyaçları ve elde ettikleri arasında oluşan uçurumlardır.Türk sinemasında 1980'lerin anomik halini en iyi yansıtan tür `toplumsal güldürü` türüdür. Seyirci ve salon problemi yaşayan, bunlar yetmezmiş gibi dönemin siyasal ortamı yüzünden baskıya ve sansüre uğrayan sinemamızda, toplumsal bir anominin izleri tüm filmlerde belirli ölçüde görülürken toplumsal güldürüler diğer türlere kıyasla yaşadıkları döneme ayna tutmayı daha iyi başarabilmişlerdir. Sıradan insanın hayatına yansıyan dönemin neoliberal politikalarını gündelik olaylar üstünden anlatan toplumsal güldürülerin, karakterleri yaşadıkları ahlaki, ekonomik, hukuki sorunlar yüzünden hem kendileri ile hem de yaşadıkları toplumla sürtüşme içine girmişlerdir. Geçmişin hızla değişen değerlerinden kopamamaları ya da yeni değerleri kabul edememeleri yüzünden yaşadıkları buhran halleri toplumsal anomiyi gözler önüne seren önemli örneklerdir.

Since the Izmir Economics Convention realized in 1923, the bourgeoisie in Turkey, has been tried to establish by the government; this attempt has been continued since then and the bourgeoisie got stronger, taking part in the governmental issues. The modernization process, which was not leaded by the bourgeoisie itself, as in western civilizations, was realized by the founders of the Republic and the bureaucratic mechanisms related to them. This was a process from ?above? without public dynamics. Therefore, national developmentalist politics and ?import replacement? principles were dominant in Turkey, till the end of 1970?s.The 24 January Decrees that were put in practice in 1980, were a reflection of the world?s current situation and had created a change in economics. The ?import replacement? principles were changed into an economic model based on export, related to neoliberal politics. This change in economics had caused depression and anomie in the society. The main reason of that period of ?social anomie? was that, Turkish society was not ready to those fast economic changes and was facing conflicts in the terms of social values, as there were huge gaps between their needs and what they could get.The genre in Turkish cinema which could reflect the 1980?s social environment in the best way was the ?political comedy?. The Turkish cinema, facing difficulties in economical ways and finding cinema theaters was also exposed to political oppression and to censorships. The traces of social anomie can be seen in most of the movies of the period but this notion had been mostly revealed by political comedy genre. These movies showed the ordinary lives of the ordinary people, effected by the neoliberal politics. These characters surrounded by moral, economical and bureaucratical problems,were facing conflicts with the social environment as well as with themselves. They could not break their ties with the values of the previous era, nor could they bond with the new era?s values.