Süleymaniye Kütüphanesinde bulunan murakkalar: Süleymaniye ve Hamidiye Bölümü

Abstract

Kur'ân-ı Kerîm ve cüzlerden sonra hat sanatının en çok işlendiği alan murakka`lardır. Meşhur hattatların seçkin yazılarını, tezhip ve cilt sanatlarının en güzel örneklerini, yazı sanatında ve kitap sanatlarında ulaşılan yüksek seviyeyi bu güzel yazı albümlerinde görmek mümkündür. Hat sanatının en güzel numuneleri olan murakka`lar, kıymetli öğretileri ve çeşitli sanat dallarını bir arada barındırarak yüzyıllarca muhafaza edebilme özelliğine sahiptir. Bu çalışmada Süleymaniye Kütüphanesi, Süleymaniye ve Hamidiye bölümlerinde bulunan murakka`lar, hat çeşidi, metni, tezhibi, cildi, ebatları gibi özellikleri bakımından tavsif ve tasnif edilerek, katologlanmıştır. Süleymaniye bölümü murakka`ları dağınık kıtaların derlendiği toplama murakka`lardır. Hamidiye bölümünde ise ekseriyetle mürettep murakka`lar bulunmaktadır. Yazı çeşidi bakımından çoğunlukla sülüs-nesih hatla yazılmış murakka`lar görülür. Murakka`ların ekserisi Osmanlı sanatının eseridir. Hamidiye bölümü 34 ve 35 numarada bulunan murakka`lar ise İran menşe'lidir. Osmanlı murakka`larında kıta formu, özel hazırlanmış âharlı kâğıtlara çoğunlukla koltuklu bir satır sülüs, iki ilâ on satır arasında değişen nesih hat ile oluşturulmuştur. Nesih satırlar bazen mâil olarak da yazılmıştır. Sülüs-nesih hatla yazılmış olan kıtalar ekseriya âyet ve hadisleri ihtiva etmektedir. Genellikle cetvel çekilmiş olan kıtalar tezhiplidir. Küçüklüğü veya büyüklüğü kalem ağzının genişliğine ve yazının miktarına göre değişen murakka`larda ebat 14,5 x 9,5 cm ilâ 40,2 x 26,7'cm arasındadır. İran kaynaklı murakka`larda kıtaların genellikle mâil nesta`lik hatla yazılmış olduğu, ebadın ve formun farklılık arzettiği görülmektedir. Kültür mirasımız arasında önemli bir yer tutan murakka`ların tetkik edilerek çeşitli müze ve kütüphanelerdeki örneklerle karşılaştırmalı bir değerlendirmesinin yapılması gerekmektedir. Bu bakımdan çalışmamız araştırmacılara faydalı olacaktır.

The muraqqa is the third most popular Islamic calligraphy vehicle behind Quran and sections of Quran. It is possible to witness the select scripts of famous Islamic calligraphers, the most beautiful examples of illumination and book-binding, and the highest level reached in the penmanship andbibliopegy in these fine arts albums. The muraqqa, which are the most beautiful samples of Islamic calligraphy, have the characteristics, to keep together valuable precepts and various branches of art and to preserve them for centuries In the present study, the muraqqa of the Süleymaniye and Hamidiye sections of the Süleymaniye Library, were defined in terms of their characteristics, such as calligraphy type, illumination, volumes and sizes. The muraqqa of the Süleymaniye section are collections, in which disorganized quatrains are compiled. As for the muraqqa of the Hamidiye sections, these are mostly reorganized muraqqa. In terms of calligraphy type, the muraqqa are mostly put into paper with thuluth and naskh, Most of the muraqqa are works of Ottoman artists. As fort he muraqqa found in no.?s 34 and 35 at the Hamidiye section, these originate from Iran. The quatrain form in Ottoman muraqqa are created on specially designed sized papers, generally through on eline of thuluth (with spaces), and two to ten lines of naskh. The naskh lines are also sometimes put into paper in a leaning manner. Quatrains put into paper through thuluth-naskh calligraphy, generally contain Quran verses and hadith. Usually, quatrains with a Sideline are illuminated. The size of the muraqqa differs according to the width of the pen-mouth, and the amountof the script, and is between 14,5 x 9,5 cm and 40,2 x 26,7 cm. In muraqqa of Iranian origin, it is observed that quatrains are generally put into paper through leaning nasta?liq calligraphy, and the size and form are different from the Ottoman muraqqa. The muraqqa have a significant place in our cultural heritage and they have to be examined and a comparative evaluation of the muraqqa, with samples in various museums and libraries, has to be carried out. Our study will be useful for researchers on this aspect.