Süleymaniye Dârülhadisi: XVI-XVII. asırlar

Abstract

964/1556-1557 tarihinde tamamlanıp faaliyete geçen Süleymaniye Dârülhadisi, Kanûnî Sultan Süleyman tarafından Mimar Sinan'a yaptırılan Süleymaniye Külliyesi bünyesinde yer almaktadır. Dârülhadis, Süleymaniye Camii'nin kıble tarafında Kanûnî Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan'a ait türbelerin önünde bulunan dershane ile caminin güney-doğusundaki talebe hücreleri binalarından oluşmaktadır. II. Murat devrinden Kanûnî Sultan Süleyman'a kadar Edirne Dârülhadis Medresesi, Kanûnî'den itibaren de Süleymaniye Dârülhadisi Osmanlı Devleti'nin en yüksek kadrolu medresesi sayılmıştır.Süleymaniye Dârülhadisi'nde 1 müderris, 1 muîd (asistan), 15 öğrenci (danişmend), 1 bevvâb (kapıcı), 1 ferrâş (hademe), 1 kennâs-ı helâ (tuvalet temizleyicisi) ve 1 sirâcî (kandilci, aydınlatma görevlisi) olmak üzere toplam 21 kişilik personel bulunmaktaydı. Vakfiyeye göre bunlardan müderris'e 50, muîd'e 5, öğrenciler ile diğer görevlilerden her birine 2'şer akçe yevmiye verilecekti. Müderrisler dışındaki personel yevmiyeleri asırlarca hiç değişmemesine rağmen, müderris yevmiyelerinde bazı dönemlerde farklı uygulamalar bulunmaktadır. Dârülhadis müderrislerinin görev süreleri de farklı olup en yaygın olanı 1 yıl civarıdır. Kurulduğu yıllardan itibaren 997/1589 tarihine kadar Sülemaniye Dârülhadisi'ne öncelikle ma`zûl mevleviyet kadıları veya kadıaskerler atanmasına rağmen bunlardan bazılarının hadis dersini vermeye ehil olmaması sebebiyle zamanla buraya sadece müderrisler atanmıştır.Ağırlıklı olarak okutulan kitaplar dışında, Süleymaniye Dârülhadisi ve Süleymaniye Evvel, Sânî, Sâlis ve Râbi` medreselerindeki eğitim-öğretim plan ve programı hemem hemen aynıdır. Salı, Perşembe ve Cuma dışındaki günlerde eğitim-öğretime devam edilen Dârülhadis'te Sahîh-i Buhârî, Sahîh-i Müslim, Mesâbîhu's-sünne ve Meşâriku'l-envâr gibi hadisle ilgili eserler ile bunların bazı şerhleri okutulmuştur.Bu çalışmada, Osmanlı eğitim sisteminin zirvesinde yer alan bir kurum binası, eğitim-öğretimi, ekonomik durumu ve personeliyle birlikte farklı yönleriyle incelenmiş ve gün yüzüne çıkarılmıştır.

Süleymaniye Dârülhadisi (Suleymaniye Dâr al-Hadîth), constructed and finished by the years 964/1556-1557, is placed in the Suleymaniye Complex which is built by Mimar Sinan by the order of Suleiman the Magnificent. Dâr al-hadith consists of the training center at the qibla side of Suleymaniye Mosque which is in front of the mausoleums of Suleiman the Magnificent and Hurrem Sultan and student rooms building at the southeast side of the mosque. Edirne Dâr al-Hadîth had been regarded as the best madrasas of the Ottoman Empire from the age of Murad II until Süleymaniye Dârülhadisi was constructed.There had been 21 staff members at Süleymaniye Dârülhadisi consisted of 1 müderris (professor), 1 muîd (assistant), 15 danişmend (student), 1 bevvâb (gatekeeper), 1 ferrâş (janitor), 1 kennâs-ı helâ (toilet cleaner) and 1 sirâcî (personnel responsible for enlightenment). According to vakfiye, müderris had recieved 50 akçe (coins), muîd had recieved 5 akçe and other staff members had recieved 2 akçe wages per day. The staff wages had been fixed for centuries except for müderris, müderris wages had been altered depending on the age. Although tenure periods of müderrisses (professors) of the Dâr al-Hadîth were changeable, it was generally one year. Retired mevleviyet kadis (Muslim judges) or kazaskers (judges of the army) had been appointed primarily to the Süleymaniye Dârülhadisi from establishment to 997/1589 years. However only müderrisses (professors) had been appointed in time, since some of the kadis and kazaskers had not been qualified enough to instruct hadith lectures.Süleymaniye Dârülhadisi and Süleymaniye Evvel, Sânî, Sâlis and Râbi` madrasas had almost the same education curriculum except for the lecture books. Education had been attending on Monday, Wednesday, Saturday and Sunday at Dâr al-Hadîth and the books Sahîh-i Buhârî, Sahîh-i Müslim, Mesâbîhu?s-sünne and Meşâriku?l-envâr related with hadith and explanations of some were taught there.To sum up, an education institution which is at the top of the Ottoman education system is investigated in terms of instruction, economic situation, and staff and brought out in this study.