Tarımda çalışan bireylerin kolorektal kanser (KRK) risk düzeyleri, krk taramalarına katılım oranları ve taramaya katılmayı etkileyen faktörlerin belirlenmesi

Abstract

Bu araştırmada, tarımda çalışan 50-70 yaşları arasındaki bireylerin, kolorektal kanser (KRK) risk düzeylerini, KRK taramalarına katılım durumunu ve taramaya katılmayı etkileyen faktörleri belirlemek amaçlanmıştır. Kesitsel ve analitik nitelikte olan bu çalışmanın verileri, Antalya ili Kepez ilçesi sınırları içerisinde bulunan Altınova bölgesinde Temmuz-Ekim 2014 tarihleri arasında toplanmıştır. Örneklem büyüklüğü, `evrendeki kişi sayısının bilinmediği` durumlardaki formül esas alınarak hesaplanmış olup araştırma 244 tarım çalışanının verileriyle tamamlanmıştır (%96). Bireylerin sosyo-demografik özelliklerini, risk düzeyini, bilgi düzeyini, sağlık inançlarını, semptomları ve bireylerin KRK'ya ilişkin farkındalık durumlarını sorgulayan sorulardan oluşan anket formu yüz yüze görüşme yöntemi ile doldurulmuştur. Araştırmanın bağımlı değişkeni KRK taramasına katılma durumu; bağımsız değişkenleri ise sosyo-demografik özellikler, KRK risk düzeyi, bilgi düzeyi, KRK taramalarına ilişkin sağlık inançları, semptom varlığı ve farkındalık durumlarıdır. Altınova bölgesinde tarımda çalışan bireylerin %89.4'ünün KRK risk düzeyi ortalamanın üzerinde ve çok üzerinde bulunmuştur. KRK taramalarına katılma oranı %7'dir. Bireylerin bilgi düzeyi ve duyarlılık algısı puanı ortalamanın üzerinde (sırasıyla 7.66±1.37 ve 3.93±0.42), güven-yarar-sağlık motivasyonu algısı puanı ise ortalamanın altındadır (2.46±0.51). Risk düzeyi yüksek olanların KRK taramalarına katılım oranı düşüktür. Bireylerin bilgi düzeyi ve sağlık inançları KRK taramalarına katılımda etkili değildir (p>0.05). Lojistik regresyon analizi sonucunda arkadaş ya da komşuda KRK olması ve hangi doktora başvuracağını bilme durumu taramalara katılımı 10 kat, karın ağrısının olması 4 kat artırmaktadır (p<0.05). Çalışma kapsamında 217 bireye immunokimyasal gaitada gizli kan (iGGK) testi yapılmış (%89) ve KRK taramalarına katılma oranı %7'den %89'a yükselmiştir. Birinci iGGK testi sonucunda bireylerin %9'unun sonucu pozitif bulunmuştur. iGGK test sonucu pozitif çıkan bireylerden bir kişiye kolonoskopi sonrası tübüler adenom tanısı konmuştur. KRK taramalarına katılma oranının düşük olması dikkate alınarak risk düzeyi yüksek bireyler öncelikli olmak üzere toplum tabanlı taramalar yapılmalıdır. Aile Sağlığı, Toplum Sağlığı ve Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri'nde çalışan hekim ve hemşirelerin KRK taramalarına katılımı artırmak için tavsiye vermesi, bireyleri başvuracağı kurumlar konusunda bilgilendirmesi ve taramaların ulaşılabilir olmasının taramaları artırmaya katkı sağlayacağı sonucuna varılmıştır.

The purpose of this study was to determine colorectal cancer (CRC) risk levels, status of participation in CRC screenings, and the factors affecting the participation to screenings among individuals aged between 50 and 70 working in agriculture. Data of this cross-sectional and analytic study were collected between July and October 2014 in Altınova region located within boundaries of Kepez district in Antalya province. The sample size was calculated based on formula used in case that `number of persons in the population is unknown` and the study was completed with data of 244 agricultural workers (96%). A questionnaire involving questions related to socio-demographic characteristics, risk level, knowledge level, health beliefs, symptoms, and CRC-related awareness status of individuals was filled out by using face-to-face interview method. While dependent variable of the study was status of participation in CRC screenings, its independent variables were socio-demographic characteristics, CRC risk level, knowledge level, health beliefs related to CRC screenings, presence of symptom, and awareness status. It was found that CRC risk level of 89.4% of individuals working in agriculture in the region of Altınova was above average and very above average. Rate of participation in CRC screenings was 7%. While knowledge level and susceptibility perception score of individuals was above the mean (7.66±1.37 and 3.93±0.42, respectively), their confidence-benefit-health motivation perception score was below the mean (2.46±0.51). Rate of participation in CRC screenings among those with high risk level was low. Knowledge level and health beliefs of individuals were not effective upon their participation in CRC screenings (p>0.05). As a result of logistic regression analysis; while status of having a friend or neighbor with CRC and knowing to which doctor to consult increased the participation in CRC screenings 10 times, having stomach-ache increased the participation in CRC screenings 4 times (p<0.05). Within the scope of the study, the immunochemical fecal occult blood test (iFOBT) was performed on 217 individuals (89%) and rate of participation in CRC screenings increased from 7% to 89%. As a result of first iFOBT test, result of 9% of individuals was found to be positive. One of individuals with positive iFOBT result was diagnosed with tubular adenoma after colonoscopy. Considering that rate of participation in CRC screenings is low, population-based screenings should be performed principally on individuals with high risk level. It is concluded that physicians and nurses working in Family Health Center, Community Health Center, and Cancer Early Diagnosis, Screening and Training Centers should give an advice to increase the participation in CRC screenings and should inform individuals about application institutions as well as screenings being accessible will contribute to increase the screenings.