XVIII. yüzyılda yayımlanmış fetva mecmualarına göre Osmanlı`da iktisadî hayat

Abstract

Osmanlı Devleti, kurulduğu 1299 yılından itibaren sona erdiği tarihe kadar temel itibariyle İslâm hukuku hükümleri çerçevesinde idare edilmiş bir devlettir. İlmiye teşkilâtının başı olan ve devlet protokolünde önemli bir konumda bulunan şeyhülislâmların kendilerine sorulan sorulara verdikleri cevapların yani fetvaların, -Osmanlı Devleti'nin idarî yapısını ve toplumunun sosyal ve iktisadî yaşantısını aksettirmesi bakımından- çok önemli tarihî belgeler olduğunda her hangi bir şüphe bulunmamaktadır. Doktora tezinin konusu, `XVIII. Yüzyılda Yayımlanmış Fetva Mecmualarına Göre Osmanlı'da İktisadî Hayat`tır. Bu araştırmada, Şeyhülislâm Çatalcalı Ali Efendi (ö.1103/1692), Şeyhülislâm Feyzullah Efendi (ö.1115/1703), Şeyhülislâm Menteşzâde Abdürrahim Efendi (ö.1128/1716), Şeyhülislâm Abdullah Efendi (ö.1156/1743) ve Şeyhülislâm Dürrizâde Mehmed Ârif Efendi (ö.1215/1800) gibi şeyhülislâmların fetvaları ışığında XVIII. yüzyılda Osmanlı'nın iktisat anlayışı ve faaliyetleri belirlenmeye çalışılmıştır. Osmanlı'da ekonomi; `tarım ve hayvancılık`, `sanayi` ve `ticaret` olmak üzere üç temel üzerine kurulmuş ve Osmanlı Devleti'nin kendine özgü bir iktisadî hayatı mevcut olmuştur.Bu tezde, XVIII. yüzyılda yayınlanmış şeyhülislâm fetvalarından hareketle, bu asırda Osmanlı Devleti'nde tarımsal üretimin tarafları olan reâyâ ile askerî sınıfın yani sipahilerin ilişkileri, toprak sistemi ve ziraî üretim, timar sistemi, İslâm medeniyetinde özellikle sosyal hizmetlerin görülmesi anlamında özel bir yeri olan vakıf müessesesi, esnaf teşkilâtının yapısı, esnaf birlikleri, sınaî üretim, devlet hazinesinin temel girdisi olan vergilerin tarh, tahsil ve sarf yerleri, iç ve dış ticaret, ticarî, sınaî ve ziraî şirket nevileri, bir ödeme aracı olan para, finans ve kredi sistemleri incelenmiştir.

Ottoman Empire is a state mainly ruled by Islamic laws from its emergence date 1299 until its fall.There is no doubt that the answers or in other words fetvas, given by seyhulİslâms, the head of Ilmiye organization and an important role in the state protocol, are very important in terms of reflecting of Ottoman Empire's administrative structure and social and economical life of its society.The subject of the doctorate thesis is `Economical Life in Ottoman According to Fetva Journals, Published in XVIII Century`. In this research, it is tried to reveal the economical mentality and activities of Ottoman in XVIII century in light of seyhulislams fetvas such as Seyhulislam Catalcali Ali Efendi (d.1103/1692), Seyhulislam Feyzullah Efendi (d.1115/1703), Seyhulislam Menteszade Abdurrahim Efendi (d.1128/1716), Seyhulislam Yenisehirli Abdullah Efendi (d.1156/1743), Seyhulislam Durrizade Mehmed Arif Efendi (d.1215/1800). During the Ottoman Empire, the economy is based on three fundaments, 'agriculture and livestock', 'industry' and 'trade'. Ottoman Empire has a unique economical life.In this thesis, it is examined that, with reference to seyhulİslâms fetvas, published in XVIII century, in this century in Ottoman Empire, the relationship of reaya and sipahi which is the sides of agricultural production, territory system and agricultural production, timar system, vakif institution which has a unique role especially in the field of carrying out social services in Islam civilization, the structure of artisan organization, industrial production, levying and collecting and expenses areas of taxes which is main input of state treasury, domestic and foreign trade, kinds of commercial, industrial and agricultural companies, money which is a payment instrument, finance and credit systems.