Azerbaycan`da din, siyaset ve laiklik

Abstract

`Azerbaycan'da Din, Siyaset ve Laiklik` adlı bu tez, geçmişten günümüze Azerbaycan'ın din ve siyaset ilişkilerini tarihsel, kurumsal ve yasal çerçevede inceleme konusu edinmiştir. Tarihsel bağlamda Azerbaycan'ın Safeviler, Çarlık Rusya'sı ve Sovyetler Birliği dönemlerinde siyasal yapının dini kurumlara karşı tutumları ve dinin kültürel hayattaki işlevleri incelendi. Araştırma boyunca, 18. Yüzyıldan başlayarak Rusya yönetiminin Azerbaycan'ın siyasi ve dini hayatında büyük dönüşümlere ve kalıcı kurumsal dirence neden olduğu bulundu. Günümüzde bile Azerbaycan'da bulunan dini kurumların faaliyetlerinde ve hükumetin din politikalarını yürüten yapılarda bu kurumsal sürekliliğin izlerini sürebiliriz.Azerbaycan Cumhuriyeti 1991 yılında bağımsızlığını elde ettikten sonra `laik demokratik` bir devlet yapısını benimsedi. Bu yüzden araştırmamızın yasal çerçevesinde, Anayasa'da laiklik ilkesi, devlet-din ilişkileri, din özgürlüklerini temin eden ilgili maddeler incelemeye tabi tutuldu. Böylece Azerbaycan Anayasası'nın, uluslararası insan hakları sözleşmelerinde beyan edilen din özgürlüklerinin genellikle sağlandığı ve din alanına getirilen bazı kısıtlamaların ise daha çok bu yasaların uygulamasındaki yetersizliklerden kaynaklandığı görüldü. Ayrıca toplumun dini eğitim düzeyinin düşük olması nedeniyle dışa bağlı radikal dini gruplara karşı savunmasız olması, dini alanda bazı kısıtlayıcı yasal düzenlemeleri gerektirmektedir. Azerbaycan Hükumeti bağımsızlığın ilk yıllarında sıkı `seküler politika` yürütürken, günümüze doğru geleneksel dinlere finansal destek kapsamında daha çok `dini politika` izlediğini ve bunun ana nedeninin de, dini radikalizmin önlenmesi ve toplumsal barışın ve dinler arası höşgörünün sağlanması olduğu sonucuna vardık.Anahtar Kelimeler : Azerbaycan, Laiklik, Sekülerizm, Din-Devlet İlişkileri, Din ve Siyaset.

This thesis that called `Religion, Politics and Laicism in Azerbaijan` deal with the religion-politics relations in Azerbaijan in historical, institutional and legal perspectives from past up to day. In historical context we examined the attitudes of political system toward religious institutions and the functions of religion in cultural life in Safavids, Tsarist Russia and Soviet period. Throughout the research it was found that, starting from the 18th Century the Russian domination caused immense transformations and permanent institutional resistance in Azerbaijani political and cultural sphere. Even today we can trace back this institutional continuity in government's religious policies and in activities of religious groups.Azerbaijan Republic adopted the `secular democratic` state structure after independence in 1991. Thus, in legal perspective we examined the laicism principle, religion-state relations and laws that provides religious liberties in Azerbaijan Constitution. We found that the Constitution generally provides the religious liberties that declared in international human rights conventions and the restrictions that occurred in religious sphere usually caused by deficiencies in implementation of these laws. In addition, the insufficient religious education makes society more vulnerable to external radical religious groups and this factor requires some legal restrictions. While Azerbaijani Government was implementing strict secular policies in early period of independence, It turning to more `religious policies` in way of financial aids to traditional religious communities. We conclude that the main purpose of this religious policy is the prevention of religious radicalism and to provide social stability and inter-religious tolerance.Keywords : Azerbaijan, Laicism, Secularization, Religion-State Relations, Religion and Politics.