Ulus-devletten günümüze değişen vatandaşlık anlayışı ve din eğitimi: Türkiye DKAB ortaöğretim programı (1982-2010)

Abstract

Ulus-devlet ideolojisi devletlerin siyaset, toplum, ekonomi ve eğitim gibi birçok alanına nüfuz etmiştir. Yetiştirilmek istenen ideal vatandaş düşüncesi ulus-devletlerin en temel eğitim konularından biri olmuştur. Bu bağlamda tezde vatandaşlık anlayışının ve din eğitiminin ulus-devletten günümüze kadar geçirdiği dönüşüm, bu dönüşümün Türkiye'de Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersine nasıl yansıdığı ele alınmıştır.Tez üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde ulus-devlet anlayışı, ulusçuluk, vatandaşlık, vatandaşlık eğitimi ve vatandaşlık eğitimi-din eğitimi ilişkisi incelenmiştir. Ulus-devletin klasik vatandaşlık anlayışının Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye'de okutulan DKAB derslerine nasıl yansıdığı ifade edilmiştir. İkinci bölümde ulus-devletin klasik vatandaşlık anlayışının nasıl bir değişim sürecine girdiği ve bu süreci zorunlu kılan etkenlerin neler olduğu incelenmiştir. Dönüşümü zorunlu kılan İkinci Dünya Savaşı sonrası Avrupa'ya yaşanan yoğun işçi göçü ve giderek yoğunlaşan küreselleşme olguları sonucunda vatandaşlık anlayışı ve eğitiminin değişmesiyle bu durumdan din eğitiminin nasıl etkilendiği ele alınmıştır.Bu demografik değişimin, iletişim ve ulaşım hızlarının giderek artması süreçlerine paralel olarak gelişen yeni din eğitim-öğretim modelleri hakkında bilgiler verilmiştir.Son bölümde ise uluslararası literatürde tartışılmaya başlayan yeni vatandaşlık anlayışlarının Türkiye'de okutulan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersine hangi oranda yansıdığı ele alınmıştır. Bu bağlamda 1982, 1992, 2005, 2010 programlarının hem söylemi hem de öğrenme alanları incelenmiştir.

The nation-state ideology penetrated into every aspect of modern states from politics, to society, from economy to education. In the field of education, its main focus was to raiseideal citizens. In this context, this thesis examines the transformations that perceptions of citizenship and religious education underwent since the rise of modern nation-states, in particular how these changes were reflected in the religious education program in Turkey, the official name of which is Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, i.e., Culture of Religion and Knowledge of Morals.This thesis consists of three main chapters. The first chapter examines the concepts of nation-state and nationalism, citizenship and citizenship education, and the relationship between citizenship education and religious education. It pays particular attention to the classical conception of citizenship as reflected in the religious education program in the early years of the modern Republic of Turkey. The second chapter focuses on the transformation of the classical conception of citizenship and the reasons that necessitated such a transformation, most prominently intensive immigration of `guest workers` to Europe in the aftermath of the WWII and the accelerating process of globalization. The chapter examines how these transformations in the demographic shape along with the means of communication and transportation affected religious education and triggered searches for new models for religious education. The last chapter assesses the extent to which such global transformations were reflected in the religious education programs in Turkey. For this purpose, it analyzes the programs of 1982, 1992, 2005, and 2010 both in terms of content and discourse.