İklim değişikliği, afetler ve insan hakları: Çevresel zorunlu göç

Abstract

Çevresel koşullarda yaşanan değişimler insanlık tarihi boyunca göç hareketinitetikleyen ve şekillendiren önemli bir faktör olmuştur. Yaşanan çevresel değişimneticesinde kişilerin yaşam alanlarını bireysel veya toplu olarak, zorunlu yahut isteğebağlı şekilde terk etmeleri süregelen bir olgudur. Ancak günümüzde, iklim değişikliğininaniden veya zamanla tetiklediği çevresel felaketler nedeniyle yaşanan göç hareketisistematik bir hal alma eğilimine girmiş ve hayati bir önem kazanmıştır. Çevreselfelaketler nedeniyle yaşanan zorunlu insan hareketliliğinin görünüm çeşitliliği,kavramsal açıdan bir tanımlamanın yapılması gerekliliğini ortaya çıkartmaktadır. Öteyandan bu kişilerin nasıl bir hukuki korumadan faydalanabileceği sorusunun da cevabıbulunmalıdır.Kamu hukuku doktora tezi olan bu çalışmada, afetler nedeniyle yaşamalanlarını terk etmek zorunda kalan göç mağdurları çevresel yerinden olan(lar) olaraknitelendirilmiştir. Ardından ulus üstü düzeyde öngörülen mevcut koruma rejimlerinin bukişiler için yeterli ve elverişli bir hukuki koruma sağlamaktan uzak olduğu tespitedilmiştir. Hayatta kalma kaygısıyla gerçekleşen ve yakın gelecekte yüz milyonlarcainsana ulaşması öngörülen zorunlu göç senaryolarına karşı hak ve ihtiyaç temelli biryaklaşımla yeni ve küresel bir koruma rejiminin oluşturulması önerisi ortayakonmuştur. Yerinden olmanın sonuçlarıyla mücadele etmenin yanı sıra çevresel zorunlugöç hareketini önleme hedefinin bir ürünü olarak sunulan bu yeni koruma rejimiönerisi, çevre hakkına özel bir vurgu yapmaktadır. Rejimin etkililiğinin sağlanabilmesiiçin de kurumsal, finansal ve denetimsel yapılara yönelik öneriler geliştirilmiştir. Sonolarak, küresel koruma rejimi önerisinin Türkiye'deki iklim değişikliği, afet ve göçyönetimine ve ilgili hukuk düzenine olası etkilerine değinilmiştir.21. yüzyılın en büyük ekolojik, insani, güvenlik ve sürdürülebilirlik krizi olarakbeliren çevresel zorunlu göçler karşısında mevcut hukuksal boşluğu doldurmakonusunda Devletlerin ağırlıklı isteksizliği, bugün çözüm önerilerini ütopyalar halinegetirebilmektedir. Ancak bu yaşamsal krizin etki ve sonuçlarından hiç bir toplum azadedeğildir. Dolayısıyla ortaya konan çözümlerin hayat bulması aslında imkansız değildirve belki de beklenenden yakındır.

Changes in environmental conditions have always been an effective stimulatingfactor for migration, throughout history of humankind. However, today, with theenvironmental disasters triggered by climate change, sudden or slow onset, themigration movement started to become systematic and gained vital importance. In thecontext of environmental disasters, forced migration movement has differentappearances. People who escaped against the disasters lack both a conceptualdefinition and an effective political and legal protection.In this thesis, person who had to escaped from his/her living space due todisasters was defined as environmental displaced person. Then, it was founded thatcurrent protection regimes at supranational level do not provide adequate andappropriate legal protection for these persons. In this study, a new and globalprotection regime, based on rights and needs, was proposed for people who escaped bythe fear of survival against the disasters and are expected to reach hundreds of millionsin the near future. This new protection regime proposal places special emphasis on theright to the environment. Because in addition to fighting the consequences ofdisplacement, this proposal also has a goal of preventing environmental forcedmigration. In order to ensure the effectiveness of the regime, suggestions have beendeveloped for institutional, financial and supervisory structures. And finally, it has beenmentioned about the potential impact of the global protection regime proposal toclimate change, disaster and migration management and the rule of law in Turkey.Environmental forced migrations are accepted as the most serious ecological,humanitarian, security and sustainability crisis of the 21st century. It is crucial for afair order to fill the present legal gap regarding the protection of environmentaldisplaced person. But States' unwillingness to fill this gap cause to qualify as utopias.However, no society is exempt from the effects and consequences of this vital crisis.Therefore, execution of the solutions that are set forth is not impossible, in fact seemssooner than expected.