Vergi kesenlerin vergi sorumluluğu

Abstract

Modern vergilendirme sistemi genel olarak beyan esasına dayanmaktadır. Beyan esasının geçerli olduğu vergilendirme sisteminde vergi mükellefleri, bir vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri vergiye tabi unsurları ilgili olduğu vergiye ait kanunda belirtilen beyan döneminde verecekleri beyanname ile vergi idaresine beyan etmekte ve hesaplanacak vergiyi ödemektedir. Beyan esasının katı bir şekilde uygulanmasından kaynaklanan çeşitli problemlerin; vergi idaresi tarafından muhatap alınacak mükellef sayısının çokluğu ve bu durumla bağlantılı olarak vergi idaresinin iş yükünün fazlalığı, çeşitli mükelleflerin vergi kaçırması durumunda karşılaşılan takip güçlüğü, vergiye tabi unsurun elde edilmesi ile vergilendirilmesi arasındaki sürenin uzunluğu nedeni ile vergi idaresi tarafından vergi alacağına geç kavuşulması, beyan esasında mükelleflerin vergi yüklerini doğrudan hissetmesi gibi problemler beyan esasının esnetilmesine neden olmuştur. Vergi kesintisi yönteminde ise verginin mükellefler tarafından ödenmesi yerine, kanunda sayılan vergiye tabi unsurları, yine kanunda sayılan mükelleflere sağlayan kişilerce yapılacak ödemelerden kesilmesi ve vergi idaresine ödenmesi öngörülmektedir. Ancak vergi kesintisi, mükelleflere ödeme yapan herkes tarafından yapılmayacağı gibi vergi kesintisinin yapılacak tüm ödemelerde de uygulanması söz konusu değildir. Bu nedenle bu çalışmada ilk olarak, vergi kesmeye bağlı vergi sorumluluğu hukuki ilişkisinin tarafları, hukuki ilişkinin kurulması ile tarafların görev ve yetkileri ile ödev ve hakları inceleme konusu yapılmıştır.Vergi kesintisi yöntemi başka uygulama sahaları bulunmakla beraber en çok; Gelir Vergisi Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu ve Katma Değer Vergisi Kanunu'nda uygulanmaktadır. Bu uygulamalar bu sebeple çalışmada ayrı bir bölümde incelenmiş ve uygulama şartları ile esasları belirtilmiştir.Vergi kesenlerin vergi sorumluluğu ile yukarıda belirtilen çeşitli sorunların ortadan kaldırılmasının amaçlanmaktadır. Anılan amaçların büyük ölçüde gerçekleştirildiği ifade edilebilse de düzenleme yapılırken verginin yasallığı ilkesi ile mali güce göre vergilendirme ilkesine aykırı düzenlemelerin yapılabildiği de görülmektedir. Sistemin belirtilen ilkelere aykırı yönleri dışında ayrıca; mükelleflerin vergi bilincinin oluşumunu olumsuz etkilemesi, mükellefe ödeme yapan vergi kesenin mükellefin başka gelirlerini bilmemesi nedeni ile artan oranlı tarifenin sınırlı şekilde uygulanabilmesi ve bu sebeple eşitlik ilkesine aykırı uygulamaların doğabilmesine neden olması, mahsup ve iadeler sebebi ile vergi idaresine ek iş yükü getirmesi gibi olumsuz yönleri de bulunmaktadır. Bu çalışmamızda anılan yönler de inceleme konusu yapılarak sistemin olumlu ve olumsuz yönleri ile Anayasa'ya aykırı uygulamalar açıklanmıştır.

The modern taxation system is generally based on the statement principle. In taxing systems based on principle of statement, tax payers declare taxable elements obtained within corresponding taxing period with related statement as stated by the tax law and pay calculated taxes. Due to various problems such as high number of tax payers appealing to tax administration, high work load in tax administration in line with high number of tax payers, difficulty of monitoring tax payers in case of tax evasion, long term between obtaining taxable elements and taxing, late collection of taxes by tax administration, direct tax burden on tax payers due to strict application of principle of statement led bending the principle of declaration. In tax withholding method, instead of payment by tax payers, it is stipulated that taxes will be withholding from payments of taxable elements stated by the law from the payments of the to be provided by related persons and the tax payers will pay this tax to the tax administration. However, tax withholding will not be applied by everyone who pays to tax payers and it is not possible to apply tax withholdings in all payments. Therefore, in this study, parties of legal entities who has tax liability based on tax withholding, duties and authorisation as well as obligations and rights of parties to form legal relationships are analysed in the first section.Together with other field of implementations, the tax withholding method mainly has a place in Income Tax Law, Corporate Tax Law and Value Added Tax Law. These practices are analysed in separate sections of this study and implementation conditions as well as principles are identified.Main purpose is to eliminate various above-mentioned problems of tax withholdings related with tax liability. Although it is possible to state that majority of these purposes are realised, there still can be regulations against legality of tax principle and taxing based on financial power principle. Other than practices against these principles, this system has negative aspects such as negative impact on tax awareness of tax payers, limited application of progressive tariff due to lack of tax knowledge of tax withholdings of other income of tax payers which therefore results in practices against equality principles as well as additional work load to tax administration due to deduction and returns. In this study, above-mentioned elements are analysed, positive and negative aspects of this system and practices against Constitution are explained.