Birey-çevre uyumu bağlamında demans dostu çevreler yaratmak ve yerel yönetimlere öneriler

Abstract

Çalışmanın temel amacı Muratpaşa merkezinde yaşayan 65 yaş üstü bireylerin ikamet ettikleri konutların fiziksel uygunluğunu incelemek ve konutlarında onları sınırlayan yapısal özellikleri ve nedenlerini tespit etmek, yerel yönetimler ve kent sakinleri için konutlar açısından Demans Dostu Çevre oluşturma sürecinde bir yol haritası oluşturmaya katkı sunmaktır.Çalışma kapsamında, birey-mekân uyumunu ele almak üzere tasarlanan araştırma modelini uygulamak için `Yaş Dostu Kentlere Doğru: Hızla Yaşlanan Bir Toplumda Yaş Dostu Çevreler ve Hizmetler Yaratmak` araştırmasının mikro verileri kullanılarak ikincil veri analizi gerçekleştirilmiştir.İkincil veri analizi kapsamında, Muratpaşa ilçesinde ikamet eden yaşlıların konut içi alanlarının ve genel konut alanın risk değerlendirmeleri yapılmış ve mahallelerin nüfus yoğunluklarına göre demans dostu çevre bağlamında konut-içi erişilebilirlik üzerine risk haritalandırmaları gerçekleştirilmiştir. Birey- konut ilişkisi bağlamında, bireylerin hanehalkı yapıları ve demans risk durumlarına dayalı olarak konut riskleri arasındaki ilişki incelenmiştir.Yapılan analizler ile kent merkezi içerisindeki konut alanlarının demans dostu çevre değerlendirmesi sonucunda riskleri barındırdığı tespit edilmiştir. Türkiye'de özellikle yerinde yaşlanma kavramı önerileri sosyo-politik düzlemde sıklıkla gündeme getirilirken yaşlı bireylerin var olan koşullarına ilişkin bir değerlendirme yapılmamaktadır. Özellikle demans gibi yalnızca bireyi değil aileyi ve toplumu etkileyen hastalıklarda da yerinde yaşlanmanın önerilebilir olması için bireylerin ilk engel ile karşılaştıkları konutlarının erişilebilirliğinin sağlanması önemlidir. Kapsayıcı tasarım ilkelerine bağlı kalınarak kent alanlarının iyileştirilmesi ve kilit hizmetlere erişimin kolaylaştırılması gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: demans dostu çevre, yerinde yaşlanma, kentleşme, konut-içierişilebilirlik, çevre gerontolojisi, birey-çevre uyum modeli.

The main aim of the study is to examine the physical accessibility of housing, to determine structural features and causes of the limiting older adults in their homes for individual's living in the center of Muratpaşa district and to contribute to create a road map in the process of creating Dementia Friendly Environment for local governments (municipalities) and citizens.Within this objective, secondary data analysis has been performed by using micro data of the research titled `Establishing Age Friendly Environments and Services in a Rapidly Aging Society` to address the person-environment fit model for testing the empirical model.Based on the secondary data analysis, risk assessments of each component of houses were analysed. According to the population densities of the neighborhoods, risk mapping was conducted on the accessibility of houses in the context of dementiafriendly environment. In the context of the person-environment fit model, the relationship between the risk of environment and characteristics of person's household structures and dementia risk situations was examined.With analyzes, it has been determined that the residential areas within the city center contain risks as a result of dementia-friendly environmental assessment. In Turkey, when the concept of aging in place discussing in the socio-political level, usually ignored conditions of the older adults. Especially for dementia that is not only effect the individual but also the household and society, it is necessary to ensure accessibility of the houses where individuals face the first obstacle in order to be able to offer aging in place. The infrastructure of urban areas should be improved and access to key services should be facilitated based on the principles of inclusive design.Key words: dementia friendly environment, aging in place, urbanization, accessibilityof house, environmental gerontology, person-environment fit model.