Enformasyon teknolojisiyle evden çalışma: Türkiye`de hizmet sektörü üzerinden bir inceleme

Abstract

Bu tez çalışmasında enformasyon teknolojileri aracılığıyla hizmet sektöründeki bazı işlerin evden yapılması ele alınmıştır. Evden çalışmanın sanayi öncesi döneme dek giden uzun bir geçmişi vardır. Sanayi sonrası dönemde ise bilgi ve iletişim teknolojilerinde meydana gelen yenilikler ile evden çalışma farklı bir nitelik kazanmıştır. Sanayi sonrası ya da enformasyon toplumu gibi kavramlarla adlandırılan bugünkü toplumda teknolojideki değişmeler nedeniyle meydana gelen dönüşüm, sanayi toplumunda yerleşik hale gelen sabit işyeri anlayışını da değiştirmeye başlamıştır. Esnek çalışma pratiklerinden biri olan evden tele çalışmayı çeşitli yönleriyle incelemeyi amaçlayan bu tezde evden tele çalışmayla işyeri ve ev arasındaki sınırın kaybolmasının çalışma hayatında ve toplumsal hayatta yarattığı bazı etkiler üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda Türkiye'de evden çalışanlar üzerinde bir alan araştırması yapılmış, evden tele çalışan 20 kişi ve evden tele çalışanları istihdam eden uluslararası aracı bir firma yetkilisi ile görüşülmüştür. Bu görüşmeler sonucunda evden tele çalışanların iş tatmininin yüksek olduğu görülmüştür. Evden tele çalışmanın sağladığı mekânsal esneklik, çalışanlara işyeri kurallarından uzakta daha rahat bir çalışma ortamı sunarken, uzun ve belirsiz çalışma saatlerinde çalışmaya neden olmuaktadır. Evden tele çalışanların güvencesiz çalıştıkları ve iş yaşamında büyük bir belirsizlikle karşılaştıkları sonucuna varılmıştır. Evden tele çalışmanın toplumsal cinsiyet rolleri ile ilgili boyutu da gözlenmiş, görüşmelerde bu çalışma biçiminin ev/özel alan ile özdeşleştirilen kadınların yerleşik toplumsal cinsiyet rollerini pekiştirdiği, kamusal alan ile özdeşleştirilen erkeklerin evden çalışmasının ise çalışma olarak algılanmadığı ortaya çıkmıştır. Genel olarak çalışma hayatında hızla artmakta olan esnekleşme uygulamalarının getirdiği güvencesizliğe maruz kalmalarının yanısıra evden tele çalışma ile ilgili yasal düzenlemelerdeki boşluklar ve eksiklikler evden tele çalışanların bir takım haklara erişmelerini engellemektedir. Bu nedenler doğrultusunda evden tele çalışanlar bu çalışma şeklini geçici bir çalışma şekli olarak görmektedirler.

This thesis examines the work in the service sector carried out at home through information technologies. Although home based work has a long history, it has gained novel characteristics in the post industrial societies because of the developments in the information technologies. Substantial changes in technology in the post-industrial or information societies have also started to change the notion of constant workplace.Aiming at analysing various dimensions of teleworking from home, as one of the flexible working practices, this thesis has dealt with the effects of blurring boundaries between the workplace and home on work and social life. In this context, a field research was conducted on teleworkers working from home in Turkey and 20 teleworkers from home and a representative of an international intermediary company employing teleworkers were interviewed. The interview data has showed that teleworkers working from home consider their work as highly satisfactory. While the spatial flexibility of teleworking from home provides workers a more comfortable working environment away from the strict workplace rules, it has nevertheless caused long and uncertain working hours. Therefore, it is evident that they work in precarious working conditions. The gender dimension of teleworking from home has also been observed; on the one hand it has reinforced women's traditional roles at the private sphere, and on the other hand men's work at home has not been considered as work since they are identified with the public sphere. Teleworkers from home in Turkey experience precarity severely because of the lack of proper legal regulations. It is concluded that, teleworking from home is regarded as temporary work by the employees.