Osmanlı Sıbyan mektebi geleneğinin 20. yüzyıl Batı Trakya`sına yansımaları: 1923-1980 yılları arası batı Trakya azınlık ilkokullarında geleneksel eğitim

Abstract

Batı Trakya bölgesi 14. yüzyıldan 20. yüzyılın başlarına kadar yaklaşık 550 yıl Osmanlı hâkimiyetinde kalmıştır. Osmanlı medeniyeti dönem içerisinde bölgeyi sosyal, kültürel ve mimari alanda yeniden yapılandırmıştır. Osmanlı-İslam medeniyet geleneğinde eğitim, sosyal nizamın teşkil edilmesinde merkezi öneme sahiptir. Bu doğrultuda, diğer vilayetlerde olduğu gibi Batı Trakya bölgesinde de her köy ve mahallede sıbyan mektepleri kurulmuş; halka temel eğitime erişebilme imkânı sağlanmıştır. Osmanlı sıbyan mektebi eğitim kültürü, bölgenin Yunan idaresine geçmesinden sonra da uzun yıllar etkisini sürdürmüştür. Batı Trakya'da birçok azınlık ilkokulunda 1980'li yıllara kadar eğitime Osmanlıca olarak devam edilmiş ve sıbyan mektebi kültürüne ait pek çok âdet ve gelenek günümüze kadar ulaşmıştır. Bu tezde, Batı Trakya azınlık ilkokullarında eğitime yakın tarihe kadar Osmanlıca olarak devam edilmesi, fergab ve hatim geleneklerinin sürdürülmesi gibi sıbyan mektebi kültürel mirasının bölgedeki izleri incelenmiştir. Bu bağlamda yazılı kaynaklar ve süreli yayınların incelenmesinin yanında, azınlık ilkokullarında Osmanlıca olarak eğitim almış-eğitim vermiş kişilerle sözlü tarih kapsamında görüşmeler yapılmıştır.Anahtar kelimeler: Batı Trakya, Osmanlı geleneği, sıbyan mektepleri, Osmanlıca-Latince eğitim.

The Western Thrace region remained under Ottoman rule from the 14th to the early 20th century for about 550 years. During this period, Ottoman civilisation restructured the region in social, cultural and architectural fields. In the Ottoman-Islamic civilisation, education has central importance in establishing of social regulation. Accordingly, as in the other provinces, sibyan schools were established in every village and neighbourhood in the Western Thrace region in order to provide access to basic education. The education culture of the Ottoman sibyan school continued its influence for many years after the transition of the region to the Greek administration. With the continuation and preservation of this culture until the 1980s, Ottoman Turkish, traditions belonging to the culture of primary schools and many other traditions have survived. In this thesis, traces of the cultural heritage such as continuation of education in Ottoman Turkish, fergab and hatim traditions till early 80's in the sibyan (primary) schools in Western Thrace minority primary schools were examined. In this context, written sources and periodicals were examined as well as interviews were conducted with those who have been trained and educated in Ottoman Turkish.Keywords: Western Thrace, Ottoman tradition, sibyan (Ottoman primary) schools, Ottoman Turkish-Turkish.