Şehir coğrafyası açısından Diyarbakır

Abstract

ÖZET Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Dicle Bölümünde ve kendi adıyla anılan havzada, Dicle Nehri'nin kıyısında yer almaktadır. Çalışma sahası, Bağlar, Kayapınar, Sur ve Yenişehir ilçelerine bağlı 56 mahalleden oluşmakta ve toplam 162 km²'lik alana sahip bulunmaktadır. Bölgenin ve ülkemizin büyük şehirlerinden olan Diyarbakır'da 2018 yılı itibariyle 1.069.893 nüfus yaşamını sürdürmektedir. Bu çalışma, Diyarbakır şehrinin kuruluş ve gelişiminde rol oynayan faktörleri, şehrin nüfus, yerleşme ve fonksiyonlar bakımından gelişimini ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Ayrıca şehrin sorunlarına da değinilmiş ve çözüm önerileri sunulmuştur. Diyarbakır şehrinin kurulduğu bölge, Mezopotamya ve Anadolu arasında önemli bir konuma ve yollara sahiptir. Dicle ve kollarının meydana getirdiği alüvyal ovalar, savunmaya ve yerleşmeye nispeten elverişli Amida Tepesi'nin varlığı şehrin kuruluşunda başlıca rolü oynamıştır. Diyarbakır şehri, kurulduğundan beri Subarru, Mitanni, Asur, Urartu, Med, Pers, Helen, Roma, Bizans, Emevi, Abbasi, Mervani, Selçuklu, Artuklu, Eyyubi ve Osmanlı gibi birçok devletin egemenliğinde kalmıştır. Dolayısıyla şehirde zengin bir tarihi ve kültürel birikim gözlenmektedir. Diyarbakır, ülkemizin önemli ticaret ve sanayi şehirleri arasında yer almaktadır. Şehirde son yıllarda tarıma dayalı sanayi kolları ve ticari faaliyetler önemli gelişme sağlamıştır. Ticari faaliyetler ise özellikle şehrin merkezi kesimlerinde yoğunluk kazanmaktadır. Diyarbakır aynı zamanda eğitim, kültür ve sağlık hizmetlerinin verildiği önemli bir merkezdir. Şehrin turizm potansiyeli oldukça yüksek olmasına rağmen çeşitli nedenlere bağlı olarak bundan yeterli düzeyde yararlanılmamaktadır. Günümüzde restore edilen cami, kilise, han, hamam, kervansaray, köprü ve diğer eserler çok sayıda yerli ve yabancı turistler tarafından ziyaret edilmektedir. Buna göre, Diyarbakır çok fonksiyonlu bir şehirdir. Mevcut haliyle ticaret, sanayi ve idari fonksiyonlar öne çıkmaktadır. Diyarbakır şehrinin işsizlik başta olmak üzere altyapı, gecekondu, trafik, yeşil alan eksikliği ve hava kirliliği gibi alanlarda önemli sorunları bulunmaktadır. Bu konuda yerel yönetimlere önemli görevler düşmektedir. Diyarbakır'ın önümüzdeki dönemde turizm, sanayi, ticaret, ulaşım, eğitim ve sağlık alanlarında önemli gelişmeler göstermesi beklenmektedir. Anahtar Kelimeler: Diyarbakır, Suriçi, Şehir, Şehirleşme, Nüfus, Yerleşme.

SUMMARY Diyarbakir is located in the Tigris Section of the Southeastern Anatolia Region and in the basin referred to by its name, on the banks of the Tigris River. The study area consists of 56 neighborhoods of Bağlar, Kayapınar, Sur and Yenişehir districts and has a total area of 162 km². As of 2018, 1,069,893 inhabitants continue to live in Diyarbakır, one of the major cities of the region and our country. This study was carried out to reveal the factors that play a role in the establishment and development of the city of Diyarbakır, the development of the city in terms of population, settlement and functions. In addition, the problems of the city were mentioned and solutions were offered. The region where the city of Diyarbakir was founded has an important location and roads between Mesopotamia and Anatolia. The alluvial plains formed by the Tigris and its branches, the presence of Amida Hill, which is relatively favorable for defense and settlement, played a major role in the establishment of the city. The city of Diyarbakir has been ruled by many states since Subarru, Mitanni, Asur, Urartu, Med, Pers, Helen, Roma, Byzantine, Umayyad, Abbasi, Marwani, Seljuk, Artuklu, Eyyubi and Ottoman since its establishment. Therefore, a rich historical and cultural accumulation is observed in the city. Diyarbakır is among the important commercial and industrial cities of our country. In the city, industrial branches and commercial activities based on agriculture have made significant progress in recent years. Commercial activities, on the other hand, intensify especially in the central parts of the city. Diyarbakır is also an important center where education, culture and health services are provided. Although the tourism potential of the city is quite high, it is not used sufficiently due to various reasons. Today, restored mosques, churches, inns, baths, caravanserais, bridges and other works are visited by many local and foreign tourists. Accordingly, Diyarbakır is a multifunctional city. In its current form, trade, industry and administrative functions come to the fore. The city of Diyarbakır has important problems in areas such as unemployment, infrastructure, slums, traffic, lack of green spaces and air pollution. Local governments have important duties in this regard. Diyarbakır is expected to show important developments in the fields of tourism, industry, trade, transportation, education and health in the coming period. Keywords: Diyarbakır, Suriçi, City, Urbanization, Population, Settlement.