Susamda verim, verim komponentleri ve yağ miktarının varyasyonu ve verimle ilişkili özellikler

Abstract

ÖZ SUSAMDA VERİM, VERİM KOMPONENTLERİ VE YAĞ MİKTARININ VARYASYONU VE VERİMLE İLİŞKİLİ ÖZELLİKLER Bülent UZUN Yüksek Lisans Tezi, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. M. İlhan ÇAĞ1RGAN Aralık 1997, 43 Sayfa Bu çalışma, farklı büyüme özellikleri gösteren toplam yirmi değişik susam (Sesamum indicum L.) çeşit ve hattının, agronomik performansım, varyans komponentlerini, kalıtım derecesini ve verim ile verim komponentleri arasındaki ilişkileri belirlemek üzere 1996 yılı yaz döneminde yürütülmüştür. Deneme, Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre iki tekerrürlü olarak düzenlenmiştir. Tek bitki verimi, bitkide kapsül sayısı, kapsülde dane sayısı, 1000-tohum ağırlığı, ilk kapsül yüksekliği, bitki boyu ve yağ miktarı gibi verimle ilişkili özelliklerin ölçülmesiyle elde edilen verilere varyans analizi, Duncan testi ve ortogonal karşılaştırmalar uygulanmıştır. Bundan başka, ölçülen her bir özellik için geniş anlamda kalıtım derecesi tahminleri yapılmıştır. Verim ve verim komponentleri arasındaki ilişkiler basit korelasyon katsayılanyla belirlenmiş, korelasyon katsayıları özelliklerin ilişkideki nisbi önemini anlamak için, path katsayısı analiziyle direkt ve indirekt etkilere parçalanmıştır. Değerlendirmeler sonucunda, Çin orijinli ZZM-0830 hattı ölçülen özellikler bakımından genelde üstün değerler göstermiş ve standart çeşit Muganh-57'yi bu özellikler bakımından geride bırakmıştır. Bu hatların oluşturduğu populasyonda, ilk kapsül yükseldiği %77 ile en yüksek kalıtım derecesine sahipken, tek bitki verimi %38 ile en düşük kalıtım derecesine sahip özellik olmuştur. Korelasyon ve path katsayısı analizleri sonucunda, bitkide kapsül sayısının susamda dane verimini belirleyen en önemli özellik olduğu bulunmuştur. ANAHTAR KELİMELER: Susam, varyans komponentleri, kalıtım derecesi, korelasyon, path katsayısı JÜRİ: Prof. Dr. M. İlhan ÇAĞIRGAN Prof. Dr. Metin B. YILDIRIM Doç. Dr. Sadık ÇAKMAKÇI

ABSTRACT VARIATION OF YIELD, YIELD COMPONENTS AND OIL CONTENT AND YffiLD-RELATED CHARACTERS IN SESAME Bülent UZUN M.S. Thesis in Department of Field Crops Adviser: Prof. Dr. M. İlhan ÇAĞHIGAN December 1997, 43 Pages This study was carried out to determine the per se agronomic performance variance components, heritabilities, and relationships between yield and yield related characters in a population of twenty sesame (Sesamum indicum L.) cultivars with different growth habit during the summer of 1996. This material was grown in a Randomised Complete Blocks Design with two replications. The data were obtained on seed yield per plant, number of capsules per plant, seed yield per capsule, 1000-seed weight, stem height to the first capsule, plant height and seed oil content. Variance analysis, Duncan's Multiple New Range Test, and orthogonal contrast comparisons were applied to the data. In addition, broad-sense heritabilities were estimated for each characters measured. Relationships between yield and yield components were determined by simple correlation coefficients. Correlation coefficients between yield and yield components were partitioned into the direct and indirect effects by path-coefficient analysis to determine relative importance of the yield components on seed yield. It was found that the ZZM-0830 line originated from China was generally superior to the standard cultivar Muganh-57 for each characters measured. Stem height to the first capsule had the highest heritability with a value of 77% and seed yield per plant with a value of 38% was of the lowest heritability. The result of correlation and path-coefficient analysis showed that number of capsules per plant had the largest effect on sesame seed yield. Hence, it should be considered as selection criterion in a breeding program aiming at improving sesame seed yield capacity. KEY WORDS: Sesame, variance components, heritability, correlation, path- coefficients COMMITTEE: Prof. Dr. M. İlhan ÇAĞIRGAN Prof. Dr. Metin B. YILDIRIM Assoc. Prof. Dr. Sadık ÇAKMAKÇI