Akşehir-Eber gölleri seviye değişikliklerine etki eden faktörler

Abstract

Akşehir-Eber Gölleri, İç Anadolu Bölgesi'nin güneybatısında ve Konya-Afyon illeri arasında yer alır.Akşehir ve Eber Gölleri Havzası, toplam drenaj alanı 7340 km² olan Akarçay Havzası'nın güneydoğu ucunu oluşturan bir alt havzadır. Akarçay Havzası, Afyonkarahisar ilinin batısındaki Sincanlı Ovası'ndan başlayarak kuzeybatı-güneydoğu istikametinde Akşehir-Tuzlukçu arasına kadar uzanan büyük bir çöküntü havzasıdır.Akşehir ve Eber Gölleri Havzası, Sultan Dağları ile Emir Dağları arasında büyük bir graben özelliğindedir. Havzanın topografik olarak en alçak yeri Akşehir Gölü (957 m)'dür ve hidrografik açıdan kapalı havza karakterindedir.Akarçay ve çevresi coğrafi konumuna bağlı olarak iklim özellikleri bakımından farklılıklar arz eder. Kuzeyde ?Batı Rüzgarları Sistemi?nin etkisi altında bulunan Orta ve Batı Avrupa'nın her mevsim yağışlı ?Ilıman İklimi? ile Doğu Avrupa'nın ?Karasal İklimi? ve güneyde ?Subtropikal Yüksek Basınç Rejimi?nin etkisinde bulunan her mevsimi kurak, tropikal bölge arasında bir geçiş kuşağında yer almaktadır.Akşehir ve Eber Gölleri Alt Havzası, idari olarak Konya ve Afyonkarahisar ili sınırları içinde yer alan 5 ilçe merkezi, 22 belde ve 48 köyü kapsamaktadır. Havzadaki yerleşim birimlerinde temel geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Nüfusun önemli bir kısmı tarımla uğraşır.Akarçay Havzası'nın en büyük akarsuyu Akarçay'dır. Eber Gölü?ne dökülmeden önce Çayözü ve Seyitler Dereleri kuzeyden, Kali Çayı ise güneyden gelerek Akarçayla birleşir.Göllerin seviye değişikliklerinde; sıcaklık, yağış, buharlaşma, yer altı su seviyeleri ve beşeri faktörler oldukça önemlidir. Yıllık yağış toplamının fazla olduğu yıllarda seviyede yükselme, yağışların azaldığı yıllarda su seviyesinde bir azalma olduğu görülmektedir. Akşehir, 1995 yılında 675.4 mm yağış almıştır ve Akşehir Gölü'nün seviyesi 954.64 m olarak gerçekleşmiştir. Yağışın az düştüğü 2004 yılında ise Akşehir 392.30 mm yağış alırken gölün seviyesi ise 953.34 m olmuştur.Akşehir ve Eber Gölleri seviyeleri değişikliklerinde iklimin rolü oldukça fazladır. Özellikle son yıllarda havzada yaşanan yüksek sıcaklık, buharlaşma ve kuraklıklar göllerin seviyelerinin düşmesine neden olmuştur. Akşehir Gölü'nde suların azalmasıyla oluşan bataklık nedeniyle 2004 yılından beri ölçüm yapılamamaktadır. Akşehir Gölü'nün 1962-2004 yılları arasında seviyesi yaklaşık 2 m, Eber Gölü'nün ise 1962-2010 yılları arasında 1.5 m azalmıştır.Göllere ulaşan derelerin çoğu yaz mevsiminde kurumaktadır ve göllere giren su miktarı neredeyse durmaktadır. Havzada nüfusun hızlı artması, ekonominin tarıma dayalı olması, yanlış sulama teknikleri, yer altı sularının aşırı kullanılması göllerin seviyelerini olumsuz etkilemiştir.Havzada en önemli problem su kaynakların giderek azalmasıdır. Toplam su kaynaklarının ancak %2'sini tatlı su kaynakları oluşturmaktadır. Milli bir su politikası benimsenmeli, havzada su yönetimi oluşturularak tek elden yürütülmelidir. Su kaynaklarını korumak için yapılacak en büyük proje vatandaşları suyun da bir gün biteceği ve suyun tasarruflu kullanılması konusunda bilinçlendirilmesidir.

Akşehir-Eber Lakes located at southeast of Central Anatolian Region and between Konya-Afyon cities.Akşehir and Eber Lakes basin is a sub basin which constitutes southeast corner of Akarçay Basin with a total 7340 km² drainage area. Akarçay Basin is a big basin of collapse which appears from Sincanlı Plain at west of Afyonkarahisar city and reaches to area between Akşehir and Tuzlukçu through northwest-southeast direction.Akşehir and Eber Lakes basin is a big rift valley (graben) between Sultan and Emir mountains. Topographically the lowest place of the basin is Akşehir Lake (957 m) and it is a hydrographical closed basin.Climate properties of Akarçay and surroundings exhibit differences depending to geographical locations. It is located in a transition zone between every season rainy ?Soft Climate? of Middle and West Europe under the influence (impact) of ?West Winds System? and ?Continental Climate? of East Europe in North and every season arid, tropical climate under the influence of ?Subtropical High Pressure Regime? in south.Akşehir and Eber Lakes sub basin administratively comprises 5 counties (towns), 22 townships and 48 villages in borders of Konya and Afyonkarahisar cities. Basic income sources of dwelling units in the basin are agriculture and live stock. An important part of the population labor agriculture.The biggest stream of Akarçay basin is Akarçay. Before poured (disembogued) to Eber Lake, Çayözü and Seyitler brooks in north and Kali rill in south, merge to Akarçay stream.Temperature, rainfall, evaporation, groundwater levels and human factors are very important in level alterations of the lakes. Increases were observed in water level when total annual precipitation is high and decreases were observed in water level when total annual precipitation is low. Akşehir received 675.4 mm precipitation in 1995 and level of Akşehir Lake was recorded as 954.64 m. And in 2004 in which precipitation is low, Akşehir received 392.30 mm precipitation while level of the lake is 953.34.The role of climate for level changing of Akşehir and Eber Lakes is important. Especially high temperatures, evaporation and aridness realized in the basin in recent years, cause a reduction of lake levels. Measurement hasn?t able to be conducted since 2004 because of swamp emerged due to decreased water level of Akşehir Lake. Akşehir Lake water level has reduced approximately 2 m between 1962-2004 and Eber Lake water level has reduced approximately 1.5 m between 1962-2010.Most of the streams (brooks) merge to the lakes dry (fade) in summer season and water enters to the lakes almost stops. Rapid population growth, agriculture depended economy, wrong irrigation techniques, excessive ground water usage in agriculture negatively affect levels of the lakes.The most important problem in the basin is the decrease of water resources. Only 2% of total water resources comprise fresh (potable) water springs. A national water policy must be adopted and a water administration must be constituted and executed centrally. The greatest project to be done is to raise awareness of citizens that water can be consumed totally and water should be used and consumed carefully.