Nüzhetname üzerine söz dizimi bakımından bir inceleme

Abstract

Bu araştırmanın konusu, Türkçenin söz diziminin on altıncı yüzyıldaki seyrini takip etmektir. Araştırmanın temel hedefleri ise Türkçenin söz dizim tarihinin yazılmasına katkı sağlamak ve söz dizimindeki değişme ve gelişmelerin tespitine imkan tanımaktır.Araştırmaya, dil bilimsel veri sağlama yeterliliğinde olduğu saptanan Yusuf B. Addüllatif'in Farsçadan Türkçeye çevirdiği Türkçe olmayan kelime, tamlama ve diğer söz dizim özelliklerinin dikkat çekici özellikte olduğu Nüzhetname eserinin çeviri yazı yöntemi ile günümüz harflerine aktarılması ile başlandı. Bu işlemden sonra metin, söz dizimsel inceleme metotları ile ayrıntılı olarak incelendi. Bu çalışmayla, diller arası söz dizim alışverişinin dil dizgesinde alıntı dizge- asıl dizge şeklinde bir ikili dizge teşekkül ettirmediği ve alıntı kaidelerin dizgede asıl kaideler gibi işlev gördüğü sonucuna varılmıştır. Alıntı bütün kelime ve dil bilgisi kurallarının, dizge içinde Türkçenin kuralları dahilinde erimesi iletişim düzeyi en üst seviyede bir dizgenin ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Dizge içindeki yabancı dizgeye rağmen tek bir dizgenin hakim unsur olması dilin temel belirleyici unsurunun söz dizimi olduğu sayıltısını destekler özelliktedir. Anahtar Kelimeler: Sözdizimi, Cümle, Osmanlıca

The subject of this research is to follow course of Turkish syntax in 16. Century. Contribution to the written history of the Turkish syntax and generating opportunity for detecting changes and developments in syntax constitute main targets of the research.The research began with orthographic translation of Yusuf B. Addullatif's translation of Nushatname translated from Persian to Turkish having remarkable characteristic of words, phrases and other syntactic features in our current alphabet. After this progress, it was reviewed detailed with syntactic research methods.This study came to the conclusion, syntactic transfers between languages constitute no loan-original system but a single system and rules of loan function as original rules. All words and grammatical rules in system emerge with the rules of Turkish and an open, substantial system having the highest level of communication. Thus it was supported; fundamental structure of all languages is generated depending upon syntax.