Türk mûsikîsi makâm eğitiminde kullanılabilirliği bakımından Mehmet Zekâi Dede Efendi`nin beste formundaki eserlerinin analizi

Abstract

Zekâi Dede'nin Beste formundaki eserleri temel alınarak makâmların seyir özelliklerinin ortaya çıkmasını sağlamak, Zekâi Dede'nin ve makâm anlayışının, makâm eğitimine yönelik çalışmalara etkilerini belirleyebilmek amacıyla yapılan bu araştırmada, nitel araştırma modelinde durum saptamaya yönelik olarak doküman incelemesi/doküman analizi ve görüşme yöntemleri kullanılmıştır.Araştırmada Mehmet Zekâi Dede Efendi'nin Beste formundaki eserleri üzerinde makâm incelemeleri yapılmış, eserlere göre yeni makâm anlatımları geliştirilmiş, bu anlatımlara göre seyir örnekleri oluşturulmuştur. İncelemeler sonucunda elde edilen bulgular kuramsal çerçeve içerisinde yorumlanarak Zekâi Dede'nin makâm anlayışı ortaya çıkartılmıştır. Buna göre; Zekâi Dede'nin yaşamış olduğu dönemle birlikte kendinden önceki ve sonraki dönemlerin makâm anlayışları ile ilgili bilgiler elde edilmiş, bu bilgiler doğrultusunda nazarî bilgilerin eksik ve yanlış yönlerini tamamlaması açısından Zekâi Dede'nin Bestelerinin önemli bir kaynak teşkil ettiği görülmüştür.Araştırmada uygulanan yarı yapılandırılmış görüşme tekniği sayesinde araştırmanın çalışma grubunu oluşturan beş uzman kişinin görüş ve uygulamalarından yararlanılmış ve Zekâi Dede'nin Besteleri üzerinde yapılan makam incelemelerinden nasıl yararlanılabileceği konusunda bulgular elde edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre; Zekâi Dede'nin Bestelerindeki makâm anlayışının, makâm ve seyir kavramlarının anlaşılmayan yönlerine ışık tutacağı, eserlerdeki makâm işleniş biçimlerinin makâmların anlaşılabilir ve tanımlanabilir olmasına fayda sağlayacağı tespit edilmiştir.

The objective of this research that was performed to determine Zekâi Dede's and his maqam understanding, is to set forth features of maqams based to Zekâi Dede's works in composition form; also to determine affects on teaching maqam studies; document analyzing and negotiations methods have been used as conforming to situation fixation in qualitative research model in this research Maqam examinations have been done on Zekâi Dede Efendi's composition form in the research and findings that were obtained at the end of those examinations will be interpreted in the frame of theoretical frame so maqam understanding of Zekâi Dede has been set forth. According to this research, information about maqam understanding in the period after and before Zekâi Dede's living period; subject to that information it has been seen that Zekâi Dede's compositions composed an important resource regarding to missing or fault sides of theoretical information.The views and applications of five specialist composing work group due to semi-structured negotiation method that was applied at the research were benefited and findings about how to benefit from maqam examinations on compositions of Zekâi Dede have been obtained. In accordance with the findings, it has been determined that this research will enlighten non-understanding aspects of maqam understanding, maqam and progress concepts at compositions of Zekâi Dede, and also it will be benefit to understand maqam processing and defining ways in his works.