Eleştirel düşünme becerisi öğretiminin çok yönlü incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın genel amacı, eleştirel düşünme becerisi öğretimini çok yönlü incelemektir. Bu amaç doğrultusunda; öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilim düzeyleri, eleştirel düşünmeyi nasıl kavramsallaştırdıkları, eleştirel düşünme öğretimi ile ilgili sınıf içi uygulamaları ve öğretim programlarında eleştirel düşünme etkinliklerine ne kadar yer verildiği araştırılmıştır. Karma yönteme göre desenlenen bu çalışmada; araştırmanın nicel boyutu için ilişkisel tarama modeli, nitel boyutu için ise durum çalışması yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın verileri 2013-2014 öğretim yılında toplanmıştır. Nicel verilerin toplandığı çalışma grubunu 323'ü erkek ve 377'si kadın olmak üzere toplam 700 öğretmen, nitel verilerin toplandığı çalışma grubunu iki ilkokul ve iki ortaokulda çalışan 16 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilim düzeylerinin belirlenmesinde Kaliforniya Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği; eleştirel düşünmeyi nasıl kavramsallaştırdıklarını tespit etmek amacıyla yarı yapılandırılmış Öğretmen Görüşme Formu; eleştirel düşünme öğretimi ile ilgili sınıf içi uygulamalarının belirlenmesinde yapılandırılmış Öğretmen Gözlem Formu; öğretim programlarındaki eleştirel düşünme becerisiyle ilgili etkinlik sayılarının incelenmesinde Doküman İnceleme Formu kullanılmıştır. Araştırmada, verilerin analiz edilmesinde NVivo 10 ve SPSS 18 paket programları kullanılmıştır. Araştırma bulgularından elde edilen sonuçlar aşağıdaki gibi özetlenebilir:1.Öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilimleri orta düzeydedir. 2.Erkek öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilim düzeyleri; açık fikirlilik, meraklılık, olgunluk boyutlarında ve toplam puanda kadın öğretmenlerin puan ortalamalarından anlamlı bir şekilde yüksektir. Türkçe öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilim düzeyleri; analitiklik, sistematiklik, kendine güven ve toplam puanda matematik ve sınıf öğretmenlerinin puan ortalamalarından anlamlı bir şekilde yüksektir. Kıdem değişkenine göre öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilim düzeyleri anlamlı bir şekilde değişmemektedir.3.Öğretmenlerin, eleştirel düşünme kavramını büyük ölçüde alanyazına uygun olarak tanımladıkları ve eleştirel düşünme becerisi öğretimi ile ilgili tercih ettikleri yaklaşımların alanyazında belirtilen yaklaşımlara büyük ölçüde uygun olduğu görülmüştür. Ders öncesi hazırlık adına öğretmenlerin; güncel konulardan, interaktif materyallerden, kılavuz kitaplardan, görsel materyallerden, ikincil kaynaklardan yararlanmayı ve kazanımları incelemeyi tercih ettikleri tespit edilmiştir. Öğretmenler kılavuz kitaplarla ilgili olarak `yol göstericidir` şeklinde görüş bildirmişlerdir. 4.Öğretmenler derslerinde eleştirel düşünme öğretimine önemli ölçüde yer vermektedirler.5.Öğretim programları ve öğretmen kılavuz kitapları eleştirel düşünme becerisine yönelik etkinliklere önemli ölçüde yer vermiştir.Anahtar Kelimeler: Eleştirel Düşünme, Eleştirel Düşünme Öğretimi, Kaliforniya Eleştirel Düşünme Ölçeği.

The overall aim of this study is the multifaceted examination of the instruction of critical thinking skills. In line with this purpose, critical thinking disposition levels of teachers, how they conceptualize critical thinking, teachers' in-class practices related to critical thinking instruction and to want extent the critical thinking activities are included in the curriculum were researched. The study was designed based on the mixed method. Relational survey model was used for the quantitative dimension of the study and case study method was used for the qualitative dimension.The data of the study were gathered in 2013-2014 academic year. The study group, from which quantitative data were obtained, comprises of 700 teachers, 323 male and 377 female. Qualitative data were collected from 16 teachers who work at two elementary and two secondary schools. California Critical Thinking Disposition Inventory, a semi-structured Teacher Interview Form, structured Teacher Observation Form and Document Review Form were used respectively in order to determine the critical thinking disposition levels of teachers, to detect how teachers conceptualize critical thinking, to view the in-class practices about critical thinking instruction and to specify the number of the activities related to critical thinking skills in curriculum. NVivo 10 and SPSS 18 programs were used in the study to analyse the data. The results of the study can be summarized as follows:1.Critical thinking dispositions of teachers are moderate. 2.Critical thinking disposition levels of male teachers are significantly higher than female teachers in open-mindedness, inquisitiveness, maturity subscales and in total score. According to branch variable, critical thinking disposition levels of Turkish literacy teachers are significantly higher than Maths and Primary School teachers in analyticity, systematicity, self-confidence subscales and in total score. Critical thinking disposition levels are not significantly different according to Professional seniority variable.3.It has been seen that teachers define critical thinking term considerably in accordance with the theoretic literature and that the approaches they prefer about the instruction of critical thinking skill are substantially match with the approaches signified in the literature. It has been determined that teachers prefer to benefit from current issues, interactive materials, guidebooks, visual materials, secondary sources and acquisitions for precourse preparation.4.Teachers have considerably included critical thinking instruction in their courses.5.Curriculums and teachers' guidebooks have considerably consisted of activities for critical thinking skill.Key Words: Critical Thinking, Instruction of Critical Thinking, California Critical Thinking Disposition Inventory.