Ortaöğretim öğrencilerinin problemli internet kullanımlarının ve siber zorbalık davranışlarının denetim odağı ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın genel amacı, lise öğrencilerinin problemli internet kullanımlarını, siber mağduriyet-zorbalık durumlarını ve denetim odağı düzeylerini belirlemek ve bu değişkenler arasındaki ilişkileri incelemektir. Bunun yanı sıra araştırmada lise öğrencilerinin, problemli internet kullanımlarının ve siber mağduriyet-zorbalık durumlarının; denetim odağına, cinsiyete, internet sahipliğine, algılanan internet kullanım düzeyine, günlük internet kullanım süresine, sosyal ağ sitesi üyeliğine, sosyal ağ sitesi arkadaş sayısına ve akademik başarı düzeyine göre farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. İlişkisel tarama modeline uygun olarak düzenlenen bu çalışma 2016-2017 eğitim-öğretim yılı 2. yarıyılında Konya ili Beyşehir ilçesinde faklı liselerde öğrenim görmekte olan 554 öğrenci ile yürütülmüştür.Araştırmanın verilerini toplamak için `Kişisel Bilgi Formu`, `Problemli İnternet Kullanımı Ölçeği-Ergen (PİKÖ-E)`, `Siber Mağduriyet ve Zorbalık Ölçeği (SMZÖ)` ve `Rotter'in İç-Dış Kontrol Odağı Ölçeği (RİDKOÖ)` kullanılmıştır. Lise öğrencilerinden ölçekler aracılığıyla elde edilen verilerin analizinde betimsel istatistikler, kolerasyon analizi, ikili gruplar arasındaki farklılıkları belirlemek amacıyla bağımsız örneklem t-testi ve Mann-Whitney U testi, ikiden fazla olan gruplar arasındaki farklılıkları belirlemek amacıyla tek yönlü ANOVA testi ve Kruskal-Wallis H testi kullanılmıştır.Araştırma sonuçlarına göre lise öğrencilerinin problemli internet kullanımı davranışlarının ve siber mağduriyet-zorbalık durumlarının genel olarak düşük düzeyde olduğu ortaya çıkmıştır. Bunun yanı sıra öğrencilerin 71'i (%12,8) siber mağdur, 64'ü (%11,6) siber zorba, 28'i (%5,1) de siber mağdur/zorba grubunda yer almaktadır. Ayrıca, öğrencilerin 340'ının (%61,4) iç denetim odağına, 214'ünün (%38,6) de dış denetim odağına sahip olduğu bulunmuştur. Ölçeklerin birbirleriyle olan ilişkilerine bakıldığında ise PİKÖ-E'den, SMZÖ'den ve RİDKOÖ'den alınan puanların hem alt boyutların tamamı hem de ölçeklerden alınan puanların geneli açısından birbirleri ile istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif yönde ilişkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.Lise öğrencilerinin problemli internet kullanımı davranışlarında denetim odağına, algılanan internet kullanım düzeyine, günlük internet kullanım süresine, sosyal ağ sitesi arkadaş sayısına ve akademik başarı düzeyine göre PİKÖ-E'nin tüm alt boyutlarından ve genelinden; cinsiyete göre PİKÖ-E'nin sadece sosyal fayda/sosyal rahatlık alt boyutu ve genelinden, internet sahipliğine göre PİKÖ-E'nin internetin olumsuz sonuçları ile aşırı kullanım alt boyutları ve genelinden, sosyal ağ sitesi üyeliğine göre PİKÖ-E'nin internetin olumsuz sonuçları ile sosyal fayda/sosyal rahatlık alt boyutları ve genelinden aldıkları puanlar arasında gruplar açısından istatistiksel olarak anlamlı bir farkın olduğu görülmüştür.Lise öğrencilerinin siber mağduriyet-zorbalık durumlarında internet sahipliğine göre istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmazken; denetim odağına, cinsiyete, algılanan internet kullanım düzeyine, günlük internet kullanım süresine, sosyal ağ sitesi üyeliğine, sosyal ağ sitesi arkadaş sayısına ve akademik başarı düzeyine göre SMZÖ'nün tüm alt boyutlarından ve genelinden aldıkları puanlar arasında gruplar açısından istatistiksel olarak anlamlı bir farkın olduğu görülmüştür.

The aim of this study is to determine the problematic internet use, cyber victimization-bullying status and locus of control levels of high school students, and to investigate the relationship between these variables. Besides, it has been studied if the problematic internet use and cyber victimization-bullying status of high school students depends on locus of control, gender, internet ownership, perceived internet use level, daily internet use time, social networking site membership, number of social networking site friends and academic achievement level. This research being carried out in accordance with the relational survey model has been run with 554 students studying in different high schools in Beyşehir district of Konya province in the second half of the academic year 2016-2017.Personal Information Form, Problematic Internet Use Scale-Adolescent (PIUS-A), Cyber Victims and Bullying Scale (CVBS) and Rotter's Internal-External Locus of Control Scale (RIELCS) were used in order to collect the data of the study. Descriptive statistics and collation analysis in the analysis of data gathered from the scales; independent samples t-test and Mann-Whitney U test to identify the differences between two variables; the analysis of one way ANOVA test and Kruskal-Wallis H test to identify the differences among the variables more than two were used.According to the research results, it was seen that problematic internet use behaviors and cyber victimization-bullying status of high school students are generally low. Besides, 71 (12.8%) of the students are cyber victims, 64 (11.6%) are cyber bullies, and 28 (5.1%) are in the cyber victim/bully group. It was also found that 340 of the students (61.4%) have internal locus of control and 214 (38.6%) of them have external locus of control. When the relationships between the scales were examined, it was concluded that the scores gathered from the PIUS-A, the CVBS and the RIELCS were statistically significant and positively correlated with each other both in terms of the overall subscales and the scores obtained from the scales. It was observed that there is a statistically significant difference between the scores of high school students in problematic internet use behaviors and the points taken from all sub-dimensions and overall scores of PIUS-A according to the locus of control, problematic internet use level, daily internet use period, social network site number of friends and academic success level; according to gender, PIUS-A's social benefit/social comfort sub-dimensions and overall scores; according to the internet ownership, PIUS-A's negative consequences of the internet, excessive usage sub-dimensions and overall scores; according to the social networking site membership, PIUS-A's negative consequences of the internet, social benefit/social comfort sub-dimensions and overall scores.There is no statistically significant difference in terms of groups for internet ownership in high school students' cyber victimization-bullying situations, whereas according to the locus of control, gender, perceived level of internet use, daily internet use time, social networking site membership, social networking site, number of friends and academic achievement level, there is a statistically significant difference between the points taken from all sub-dimensions and overall scores of CVBS.