Bağlamada eser yorumlama teknikleri ve bağlama eğitiminde kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi

Abstract

Günümüzde çalım teknikleri oldukça ilerleyen bağlamada, birçok farklı biçimde eser yorumlanmaktadır. Bugün halk müziği eserleri, geçmişteki anonimlik sürecine benzer şekilde usta yorumcuların sazında şekillenip onların ifade gücü nispetinde yeniden hayat bulmaktadır. Bu eserler, icracıların müzikal geçmişleri ve bağlı oldukları ekol gibi farklılıklar neticesinde biçimlenmektedirler. Bu sebeple bir icracının, farklı eserleri icra ederken yorumlamaları arasında benzer ögeler bulmak mümkün olduğu gibi aynı ekolden gelen icracılarla da ortak noktalar yakalamak olasıdır. Usta icracıların eser yorumlamaları çoğu zaman bağlama çalanlar arasında referans kabul edilmiş hatta bazı durumlarda eserin TRT notasındaki şeklinin unutulmasına dahi yol açmıştır. Bu denli kabul gören yorumların notaya alınarak incelenmesinin ve elde edilen bulgular neticesinde çalgı eğitiminde kullanılabilirlik durumlarının tespit edilmesinin bağlamada eser icracılığının gelişimine katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.Nitel bir araştırma olan bu çalışmada `Belgesel Tarama` yöntemi kullanılmıştır. TRT repertuvarına kayıtlı halk müziği eserleri içerisinden uzman görüşü alınarak belirlenen `Başına Bağlamış Dastar, Kaytağı, Urfa Divan Ayağı, Pancar Pezik Değil mi ve Kerimoğlu Zeybeği` eserlerinin; Arif SAĞ, Erdal ERZİNCAN, Yılmaz İPEK, Çetin AKDENİZ, Hasan GENÇ ve Okan Murat ÖZTÜRK tarafından icra edilmiş yorumları incelenmiştir. Bu doğrultuda araştırmanın evreni, TRT repertuvarında notası bulunan ve farklı olarak yorumlanmış tüm eserlerden oluşurken örneklem ise adı geçen eserlerden oluşmaktadır. `THM'nin saz veya sözlü eserlerinin icrasında usta icracıların yorumlamaları nasıldır ve bu yorumlama tekniklerinin çalgı eğitiminde kullanılabilirlik durumu nedir?` problem cümlesinin yön verdiği çalışmada tespit edilen alt problem cümlelerinin çözümü için `Betimsel Analiz Yöntemi` kullanılmıştır. Öncelikle incelenecek eserler ve yorumcular tespit edilerek bu yorumcuların eser icralarının olduğu ses ve video kayıtlarına ulaşılmıştır. Ulaşılan yorumlar, müziksel dikte yöntemiyle notaya alınarak dizek üzerinde TRT notalarıyla karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma sonucunda elde edilen bulgular tanımlanıp yorumlanarak eser yorumlarının bağlama eğitiminde kullanılabilirlik durumları tespit edilmeye çalışılmıştır.Araştırmada; icracıların kendi stillerini yorumladıkları eserlere yansıttığı ve bu farklı yorumların icra zorluğunun genellikle yüksek olduğu, dolayısıyla eğitimde kullanımının özellikle ileri düzey bağlama çalanlara yönelik olabileceği tespit edilmiştir. Yorumlarda bazı eserlerin farklı yörelere ait tavır özellikleriyle zenginleştirildiği, yine bazı eserlerde karar sesleri ve kullanılan bağlama düzenleri gibi unsurların ortak olduğu görülmüştür. Bağlama çalanlar arasında TRT notalarının yanı sıra usta icracıların eser yorumlamalarının da dikkate alındığı, bu nedenle eser icralarında izleme ve dinleme gibi yöntemlerin bazı durumlarda notanın önüne geçtiği, TRT notasyonunun bazı eserlerde yetersiz olduğu gibi sonuçlara ulaşılmış ve buna bağlı olarak öneriler sunulmuştur.Anahtar Kelimler: Bağlama, Türk Halk Müziği, Eser Yorumlama, Yöresel İcra.

Today, works are executed in many different ways on baglama playing techniques of which are very advanced. Today, folk music works, similar to the past period of anonymity, are shaped in the saz (a stringed instrument) of the master performers and come to life in proportion to their expressive power. These works are shaped as a result of differences such as the musical background of the performers and the school they belong to. For this reason, it is possible to find similar elements between execution of a performer in performing different works, as well as finding common points with performers from the same school. Master performers' execution of works has often been considered a reference among baglama performers, and in some cases it has even led to the musical notation of the work in TRT to be forgotten. It is considered that the examination of such accepted execution by taking their musical note and as a result of the findings obtained, the determination of their usability in instrument education will contribute to the development of the work of baglama performance.In this study which is a qualitative research, `Documentary Scanning` method was used. The execution of `Basina Baglamis Dastar, Kaytagi, Urfa Divan Ayagi, Pancar Pezik Degil mi and Kerimoglu Zeybegi` works, which were determined by taking the opinion of experts from within the works of folk music recorded in TRT repertoire, and which were performed by Arif SAG, Erdal ERZINCAN, Yilmaz IPEK, Cetin AKDENIZ, Hasan GENC and Okan Murat OZTURK, were studied. In this respect, the universe of the research consists of all the works that have a musical note in TRT repertoire and executed differently, while the sample consists of the works mentioned. `Descriptive Analysis Method` was used for the solution of the sub-problem sentences determined in the study, which was guided by the problem sentence `What are the execution of master performers in performing the instrumental or oral works of THM (Turkish Folk Music) and the usability of these execution techniques in instrument training?`. Firstly, which are examined, the works and performers were identified, and then the audio and video recordings of these performers were reached. Musical notes were obtained from the reached execution by musical dictation method, and they were compared to the musical notes of TRT in staves. As a result of this comparison, the findings obtained were identified and executed and it was tried to determine the usability of the execution of the work in baglama training.In the study, it was found that performers reflect their own styles to the works they performed and the difficulty of execution of these different execution is generally high, and therefore their use in education may be directed especially to those who play advanced baglama. In the performances/execution, it was seen that some works were enriched with the characteristics of the attitude of different regions, and some of the works have common elements such as bare sounds and baglama arrangements. Among the baglama performers, musical notes of TRT were taken into consideration as well as the works execution of the master performers, and therefore, it is concluded that methods such as watching and listening the work performances were preferred more compared to the musical notes in some cases, and that the musical notes of TRT is insufficient in some works, and suggestions were presented accordingly.Keywords: Baglama, Turkish Folk Music, Execution of Works, Regional Performance.