Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri, öz yeterlik inançları ve kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, okul öncesi öğretmenlerinin bazı demografik değişkenlere göre mesleki tükenmişlik düzeyleri, öz yeterlik inançları ve kişilik özelliklerini inceleyerek aralarındaki ilişki durumunu araştırmaktır. Araştırma evrenini, 2018-2019 eğitim öğretim yılında Konya ili merkez ilçelerinde Milli Eğitim Müdürlüklerine bağlı resmi ve özel okullarda görev yapan okul öncesi öğretmenleri oluşturmaktadır. Çalışmada tesadüfi eleman örnekleme yöntemi kullanılmış ve araştırmanın çalışma grubunu 317 okul öncesi öğretmeni oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak, `Maslach Tükenmişlik Envanteri-Eğitimci Formu`, `Beş Faktör Kişilik Envanteri`, `Okul Öncesi Öğretmenlerinin Tek Boyutlu Öz Yeterlik İnançları Ölçeği` ve `Kişisel Bilgi Formu` kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 24.0 programı kullanılarak analiz edilmiştir. Verilerin analizinde, betimleyici istatistiksel metodlar ve niceliksel verilerin karşılaştırılmasında t-testi, Tek yönlü (One way) Anova testi ve Tukey testi kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkiyi incelemek için Pearson Çarpım Moment Korelasyon Analizi kullanılmıştır. Ayrıca bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisi, basit doğrusal regresyon analizi yapılarak incelenmiştir. Anlamlılık düzeyi olarak p<0.05 veya p<0.01 kabul edilmiştir. Araştırma sonucunda okul öncesi öğretmenlerinin; mesleki tükenmişlik duygusal tükenme boyutunun orta düzeyde, duyarsızlaşma ve kişisel başarı alt boyutlarının düşük düzeyde olduğu; kişilik özellikleri dışa dönüklük ve deneyime açıklık alt boyutlarının orta düzeyde, sorumluluk ve uyumluluk alt boyutlarının yüksek düzeyde ve nevrotiklik alt boyutunun ise düşük düzeyde olduğu; öz yeterlik inançlarının ise yüksek düzeyde olduğu belirlenmiştir. Mesleki tükenmişlik düzeyleri ile öz yeterlik inançları arasında anlamlı bir ilişki (p>0.05) gözlenmemiştir. Öz yeterlik inançları ile kişilik özellikleri dışa dönüklük, sorumluluk (p<0.05) ve uyumluluk (p<0.01) alt boyutlarında pozitif yönde anlamlı, nevrotiklik alt boyutunda ise negatif yönde anlamlı (p<0.01) ve `düşük` düzeyde bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir. Mesleki tükenmişlik duygusal tükenme alt boyutu ile kişilik özelliği dışa dönüklük alt boyutunda negatif yönde anlamlı (p<0.01) ve nevrotiklik alt boyutunda ise pozitif yönde anlamlı (p<0.01) ve `düşük` düzeyde bir ilişkinin olduğu; duyarsızlaşma alt boyutu ile kişilik özelliği sorumluluk ve uyumluluk alt boyutlarında negatif yönde anlamlı (p<0.01) ve nevrotiklik alt boyutunda ise pozitif yönde anlamlı (p<0.05) ve `düşük` düzeyde bir ilişkinin olduğu; kişisel başarı alt boyutu ile kişilik özelliği dışa dönüklük ve deneyime açıklık alt boyutlarında pozitif yönde anlamlı (p<0.01) ve nevrotiklik alt boyutunda ise negatif yönde anlamlı (p<0.01) ve `düşük` düzeyde bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir. Ayrıca mesleki tükenmişlik tüm alt boyutlarının kişilik özellikleri alt boyutları ile anlamlı bir model oluşturduğu; duygusal tükenme alt boyutunda dışa dönüklük ve deneyime açıklık alt boyutları ve kişisel başarı alt boyutu ile dışa dönüklük, uyumluluk, deneyime açıklık ve nevrotiklik alt boyutlarının modele anlamlı katkı sağladığı, duyarsızlaşma boyutunda ise, kişilik özellikleri tüm alt boyutlarının tek başına modele anlamlı katkı sağlamadığı belirlenmiştir. Öz yeterlik inancının, kişilik özellikleri alt boyutları ile anlamlı bir model oluşturduğu; dışa dönüklük, sorumluluk, uyumluluk ve deneyime açıklık alt boyutlarının tek başına modele anlamlı katkı sağlamadığı, nevrotiklik alt boyutunun ise modele anlamlı katkı sağladığı belirlenmiştir.

The aim of this study is to examine the relationship among the professional burnout levels, self-efficacy beliefs and personality traits of pre-school teachers according to certain demographic variables. The population of the research is comprised of pre-school teachers working in private and public schools affiliated to the Directorates of National Education of Konya province in the 2018-2019 academic year. In the study, random element sampling method was used and the study group was determined to be consisting of 317 preschool teachers. `Maslach Burnout Inventory-Educator Form`, `Five Factor Personality Inventory`, `One-Dimensional Self-Efficacy Beliefs Scale for Preschool Teachers` and `Personal Information Form` were used as data collection tools in the study. The research data were analyzed by means of SPSS 24.0 program. In the analysis of the data, together with the descriptive statistical methods, the t-test, One way ANOVA test and Tukey test were used for the comparison of the quantitative data. In order to examine the relationship among variables, the Pearson Product Moment Correlation analysis was used. In addition, the effect of the independent variable on the dependent variable was investigated by the simple linear regression analysis. The significance level was accepted as p<0.05 or p<0.01. As a result of the research, it was determined that professional burnout emotional burnout sub-dimension levels of the pre-school teachers were at moderate level, while their desensitization and personal achievement sub-dimension levels were at low levels; concerning their personal traits, extraversion and openness to experience sub-dimensions were at moderate level, while their responsibility and compatibility sub-dimensions were at high levels, while their neuroticism sub-dimensions were low; lastly, their self-efficacy beliefs were determined to be at high levels.. It was determined that there was a positive and significant relationship between the self-efficacy beliefs of the teachers and their extroversion, responsibility (p<0.05), and compatibility (p<0.01) personal traits sub-dimensions, while there was a negative, significant and `low` level (p<0.01) relationship between self-efficacy beliefs and neuroticism sub-dimension. It was also determined that there was a negative significant (p<0.01) relationship between and personality trait extroversion sub-dimension, and a positive, significant (p<0.01), and `low` level relationship between the professional burnout emotional burnout sub-dimension and neuroticism sub-dimension. Similarly, it was determined that there was a negative significant (p<0.01) relationship between the desensitization sub-dimension and personal traits responsibility and compatibility sub-dimensions (p<0.05) and a positive, significant (p<0.05), and `low` level relationship between the desensitization sub-dimension and neuroticism sub-dimension. Additionally, it was determined that there was a positive significant (p<0.01) relationship between the personal achievement sub-dimension and personality traits extroversion and openness to experience sub-dimensions, while there was a negative, significant (p<0.01), and `low` level relationship between the personal achievement sub-dimension and neuroticism sub-dimension. In addition, it was determined that all of the professional burnout sub-dimensions creates a meaningful model with the sub-dimensions of personality traits; significant contributions were observed to the model by the extraversion and openness to experience sub-dimensions concerning the emotional burnout, as well as extraversion, compatibility, openness to experience and neuroticism sub-dimensions, concerning the personal achievement sub-dimension; as per the desensitization dimension, it was determined that each of the personality traits alone did not provide significant contribution to the model. Ultimately, it was determined that self-efficacy belief creates a meaningful model with the personality traits sub-dimensions, that the sub-dimensions of extraversion, responsibility, compatibility and openness to experience alone did not contribute significantly to the model, while the sub-dimensions of neuroticism contributed significantly to the model.