15. yüzyıl Osmanlı tarihlerinde halk edebiyatı unsurları ve eğitsel iletiler

Abstract

Halk edebiyatı, sözlü geleneğe dayanan ve kaynağını halk kültürünün oluşturduğu sözlü edebiyattır. Sözlü bir edebiyat geleneği olmasının yanı sıra doğrudan ve dolaylı olarak bu edebiyat ile ilgili yazılı kaynaklar bulunmaktadır. Türk boyları ve kültürleri hakkında önemli bilgiler içeren Çin Yıllıkları, Türk halk edebiyatının en eski yazılı kaynaklarıdır. Bu yıllıklarla birlikte Orhun Abideleri ve eski Uygur metinleri, İslamiyet öncesinin yazılı kaynaklarını teşkil etmektedir. İslamiyet sonrası dönemde ise doğrudan Türk halk kültürü ve edebiyatı hakkında telif edilen eserlerin var olduğu görülür. Bu dönemin Türk kültürü ve edebiyatı hakkında dolaylı olarak bilgiler veren eserlerinden biri de tarih kitaplarıdır. Türk tarihi hakkında telif edilen tarih kitapları, içerdikleri tarihî bilgilerin arasında halk kültürü ve edebiyatı hakkında önemli bilgiler vermektedir. Bu eserlerde görülen diğer bir önemli husus ise farklı konularda çok sayıda eğitsel ileti içermeleridir. Bireyin kişisel, toplumsal, dinî gelişimini ve ulusal ve evrensel düşüncenin gelişimini destekleyen bu iletiler, çalışmada kullanılan eserlerde önemli bir yere sahiptir.Bu çalışmanın amacı, ilk Osmanlı tarihlerinin telif edilmeye başlandığı ve Osmanlı tarihçiliğinin başlangıcını teşkil eden 15. yüzyıl Osmanlı tarihlerinde halk edebiyatı ürünleri ve eğitsel iletilerin incelenmesidir. Bu tarihlerden yalnızca müellifi belli olanlar ele alınmış, anonim olanlar çalışmaya dâhil edilmemiştir. Tespit edilen halk edebiyatı ürünleri ve eğitsel iletiler kendi içlerinde bir sınıflandırmayla incelenmiştir. İncelemenin sonunda, 15. yüzyıl Osmanlı tarihlerinin halk edebiyatı ürünleri ve eğitsel iletiler açısından önem arz ettikleri tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: 15. yüzyıl, Osmanlı, tarih kitapları, halk edebiyatı, ileti, eğitsel ileti

Folk literature is an oral literature which is based on oral tradition and its source is formed of folk culture. Besides being an oral literary tradition, there are written sources directly and indirectly related to this literature. Chinese annuals, which contain important information about Turkic tribes and cultures, are the oldest written sources of Turkish folk literature. Along with these annuals, the Orkhon monuments and the ancient Uighur texts constitute the written sources of the pre-Islamic period. In the post-Islamic period, on the other hand, it is seen that there are works which are written directly about the Turkish folk culture and literature. One of the works of this period that gives indirect information about Turkish culture and literature is history books. The history books written about Turkish history give important information about folk culture and literature among the historical information they provide. Another important issue seen in these works is that they contain many educational messages on various subjects. These messages, which support the personal, social, religious development of the individual and the development of national and universal thought, have an important place in the works used in the study.The aim of this study is to examine the folk literature products and educational messages in the 15th century Ottoman history books, in which the first Ottoman history books started to be compiled, and which constitutes the beginning of Ottoman historiography. Of these history books, only those whose authors were identified were handled and those which were anonymous were not included in the study. The identified folk literature products and educational messages were examined with a classification within themselves. At the end of the study, it was found that 15th century Ottoman history books have importance in terms of folk literature products and educational messages.Keywords: 15th century, Ottoman, history books, folk literature, message, educational message