Tip 2 diyabetli hastalarda ayak yarası riski, ayak öz-bakım davranışları ve hastalık kabulü arasındaki ilişkinin belirlenmesi

Abstract

Diyabet, insülin azlığı veya yokluğu ile insülinin etkili kullanılmaması ya da her ikisinden de kaynaklanan, kronik bir metabolizma hastalığıdır. Diyabetin kronik komplikasyonlarından olan diyabetik ayak yarası hastanın yaşam kalitesini azaltırken aynı zamanda yaşamı da tehdit eden, sosyoekonomik maliyeti arttıran önemli bir halk sağlığı sorunudur. Kabul etme kavramı; bir insanı, bir olayı, bir olguyu, bütün özelliklerini ayırmadan, reddetmeden ve sıkıntı yaratmadan, memnuniyetle veya gönüllü olarak kabul etmek olarak tanımlanabilir. Bu araştırma ülkemizde özellikle birinci basamak sağlık hizmetlerinde diyabetli bireylerin takiplerinin ve bu alanda çalışmaların yetersiz olmasından dolayı; diyabetli hastalarda ayak yarası riski, ayak öz-bakım davranışları ve hastalık kabulü arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı türde yapılmıştır. Araştırmanın verileri literatür incelemeleri sonucu oluşturulan kişilerin sosyo-demografik özelliklerini sorgulayan anket formu, Diyabetik Ayak Öz-Bakım Davranış Ölçeği (AÖDÖ), Hastalığı Kabul Ölçeği (HKÖ) ve Omaha tanılama sisteminin problem sınıflama listesinin ağrı, dolaşım ve deri alt alanlarından faydalanılarak hazırlanan belirtilerin varlığının değerlendirildiği formlar kullanılarak toplanmıştır. Araştırma Konya il merkezinde bir aile sağlığı merkezinde 246 diyabetli hasta üzerinde yapılmıştır. Araştırma için etik kurul ve resmi kurum izni, katılımcılardan imzalı bilgilendirilmiş onam alınmıştır.Araştırmamızda AÖDÖ ile cinsiyet ve yaşanılan yer arasında istatistiksel açıdan fark varken; (p<0.05) yaş, eğitim durumu ve sosyal güvence değişkenleri arasında fark yoktur (p>0.05). HKÖ ile yaş, medeni durum, katılımcıların çalışma durumu arasında istatistiksel açıdan fark yokken; (p>0.05) cinsiyet, eğitim durumu, sosyal güvence, yaşanılan yer ve katılımcıların ekonomik durumları arasında istatistiksel açıdan fark vardır (p<0.05). Omaha Belirti Toplam (OBT) ile cinsiyet, yaş, eğitim durumu, medeni durum, yaşanılan yer ve ekonomik durum arasında istatistiksel açıdan fark vardır (p<0.05). Regresyon analizi sonuçlarına göre; AÖDÖ puanı için; cinsiyet, hekim kontrolü sıklığı (aylık), ayak bakım eğitimi alma değişkenleri yordayıcıdır. HKÖ puanı için; cinsiyet, eğitim, ekonomik durum, başka bulaşıcı olmayan hastalık varlığı, son bir yılda hastaneye yatma ve OBT yordayıcı değişkenlerdir. OBT için; yaş, eğitim süresi,başka bulaşıcı olmayan hastalık varlığı, son bir yılda hastaneye yatma ve HKÖ toplam puanının yordayıcı değişkenler olduğu bulunmuştur.Aile sağlığı merkezlerinde öncelikli olarak risk altındaki bireyler belirlenip komplikasyonları önlemeye, hastalık kabulünü artırmaya yönelik girişimlerde bulunulmalı ve diyabetli bireylerde Omaha tanılama sistemi kullanılmalıdır.Anahtar sözcükler:Ayak Bakım Davranışı, Ayak Yarası Riski,Diyabet, Hastalık Kabulü, Omaha Tanılama Sistemi

Diabetes is a chronic metabolic disorder caused by insulin insufficiency or deficiency and ineffective use of insulin or both. Diabetic foot wound, which is one of the chronic complications of diabetes, is an important public health problem decreasing the patients' quality of life while threatening the life and increasing socioeconomic costs. The concept of acceptance can be defined as accepting a person, an event, or a phenomenon with all features without discrimination, without refusing and without distress, in a welcomed or voluntary manner. This study was designed as a descriptive study to evaluate the relationship between foot wound risk, foot self-care behaviours and acceptance of illness in diabetic patients, due to insufficiency of diabetic patient follow-up at the primary care level in Turkey and paucity of studies in this regard. The study data were collected using a questionnaire investigating socio-demographic characteristics of individuals that created based on literature review, the Diabetes Foot Self-Care Behaviour Scale (DFSBS), Acceptance of Illness Scale (AIS), and several forms evaluating presence of symptoms, which have been prepared based on the pain, circulation and skin sub-categories of the problem classification list of the Omaha System. The study was conducted on 246 diabetic patients in a family health centre located in the province of Konya. The approval of ethics committee and official permission as well as signed and informed consent of the participants were obtained.In our study, there was statistically significant difference between DFSBS and gender and place of residence (p<0.05), whereas there was no difference between age, educational status and social insurance (p>0.05). There was no statistically significant difference between AIS and age, marital status and working status of the participants (p<0.05), whereas there was a statistically significant difference between gender, educational status, social security, place of residence and economic status of the participants (p<0.05). There was a statistically significant difference between the Omaha Total Symptom (OST) score and gender, age, educational status, marital status, place of residence and economic situation (p<0.05). According to the results of regression analysis, gender, frequency of physician control visit (monthly), foot care training predict DFSBS score, whereas gender, education, economic status, presence of other non-infectious diseases, hospitalization in the last year and OST are predictors of the AIS score. Age, duration of education, presence of other non-infectious diseases, hospitalization in the last year and the total AIS were found to be the predictors of OST.In the family health centres, individuals who are at risk must be identified initially and attempts should be made to prevent complications and increase acceptance of illness, and the Omaha System should be used in diabetic individuals.Keywords: Foot-care Behaviour, Foot Wound Risk, Diabetes, Acceptance of Illness, Omaha Diagnosis System