Örgütsel adaletin, intikam ve affetme davranışları ile ilişkilendirilmesi: Hemşireler üzerinde bir uygulama

Abstract

Sağlık kurumları karmaşık, acil, ertelenemez ve hata kabul etmeyen yapılar olması sebebiyle çoğu hizmet işletmesinden ayrı bir yere sahiptir. Sağlık kurumlarında ise hemşireler verilen hizmetin üretiminde önemli bir rol oynamaktadırlar. Hemşirelerin kurumlarındaki adalet algıları onların örgütlerine karşı olumlu ve olumsuz tutum geliştirebilmelerine neden olabilmektedir. Örgütsel adalet, çalışanların iş ortamlarında kendilerine hakkaniyetli davranılıp davranılmadığı üzerine oluşan algılarıdır. İntikam, mağdurun zarar görmesinden dolayı zarara sebep olan tarafı zarara uğratması veya cezalandırmasıdır. Affetme ise, bireyin kendisini zarar uğratanlara karşı duyduğu öfke ve intikam duygularını bırakması, içsel ve duygusal yaralarının iyileşmesidir. Bu araştırmanın amacı, Türkiye'de fiilen çalışmakta olan hemşirelerin örgütsel adalet algılarının, intikam ve affetme davranışları ile ilişkilendirilmesi ve bu ilişkinin iki model yardımıyla betimlenmesidir.Araştırma genel tarama modellerinden ilişkisel tarama modelinde tasarlanmıştır. Çalışmanın evrenini 2016 TÜİK verilerine göre Türkiye genelinde çalışmakta olan 152.952 hemşire oluşturmaktadır. 0,05 örneklem hatasına göre çalışmanın örneklemi 384 olarak belirlenmiş, fakat çalışmada 411 hemşireye ulaşılmıştır. Verilerin toplanması 30 Ekim-30 Haziran 2017 tarihleri arasını kapsamaktadır. Veri toplama araçları olarak Donovan ve ark. (1998) tarafından geliştirilen Wasti (2001) tarafından Türkçeye geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılan Örgütsel Adalet Ölçeği, Stuckkless ve Goranson (1992) tarafından geliştirilen Satıcı ve ark. (2015) tarafından Türkçeye geçerlik ve güvenirliği yapılan İntikam Ölçeği, Berry ve ark. (2005) tarafından geliştirilen Sarıçam ve Akın (2013) tarafından Türkçeye geçerlik ve güvenirliği yapılan Affedicilik Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS programından yararlanılarak; yüzde, ortalama, standart sapma, t testi ve ANOVA testi yapılmıştır. LISREL programı ile Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) ve Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) yapılmıştır. Çalışmada örgütsel adaletin amirlerle ilişkiler boyutu ve çalışanlarla ilişkiler boyutunun intikam ve affetme davranışlarını etkilemesi üzerine iki model tasarlanmıştır. Tasarlanan bu modeller ise YEM analizi ile doğrulanmıştır. Araştırmaya katılanların %83,7'i kadın ve %16,3'ü erkeklerden olmak üzere toplamda 411 hemşireden oluşmaktadır. Ortalama değerleri hemşirelerin cinsiyete göre intikam davranışı; medeni durum ve yaşa göre affetme davranışı; tecrübe yılına göre intikam ve affetme; çalışılan birim değişkenine göre toplam örgütsel adalet ve alt boyutları arasında anlamlı düzeyde fark çıkmıştır (p<0,05). Erkeklerin (x ̅=61,3) kadınlara (x ̅= 56,2) göre daha intikamcı, evli (x ̅= 32,7) bireylerin ise bekârlara (x ̅= 31,1) göre daha affedici oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Yaş gruplarında 29 ve üzeri yaş grubu daha affedici olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Tecrübe yılı karşılaştırmasında 23 yıl ve üzeri çalışma süresindeki hemşirelerin daha intikamcı olduğu ortaya çıkmıştır. Çalışılan birime yönelik karşılaştırmalarda da örgütsel adalet algısı en düşük birim cerrahi birimler olduğu saptanmıştır. Örgütsel adalet/amirlerle ilişkiler ile intikam ve affetme davranışı YEM yol şemasına ve elde edilen regresyon değerlerine göre amirlerle ilişki, affetme davranışını pozitif yönde %19 oranında etkilerken (R2=0,19); intikam davranışını negatif yönde %13 oranında etkilediği (R2=0,13) saptanmıştır. Örgütsel adalet/çalışanlarla ilişkiler ile intikam ve affetme davranışı YEM yol şemasına ve elde edilen regresyon değerlerine göre örgütsel adalet/çalışanlarla ilişki durumu affetme davranışını pozitif yönde %16 oranında etkilerken (R2 = 0,16), intikam davranışını negatif yönde %25 oranında etkilediği (R2= 0,25) sonucuna ulaşılmıştır. Bulgulara göre tasarlanan iki model de doğrulanmaktadır. Buna göre hemşirelerin örgütsel adalet algılamalarının intikam üzerinde negatif ve affetme üzerinde pozitif etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Affetme; Hemşireler; İntikam; Örgütsel Adalet; Sağlık Kurumları

Healthcare institutions are separate from most service businesses because they are complex, urgent, non-delayable and error-free structures. In health institutions, nurses play an important role in the production of the services provided. The sensation of justice of nursesin their instutionsmake cause favourable or adverse manners to their organizations. Organizational justice consist of sensations related to employees thoughts about the fair. Revenge is the punisment damage of the employees by the suffereres. Forgiveness is avoidness of anger and revenge sensations of the individuals for the people who damaged to sufferers and the recovery of inherent and emotional loss. The aim of the study was to find out the assosication of organizational justice sensatios of nurses who are active working in Turkish Hospitals and revenge, forgiveness behaviors and to conduct disrelationship via two models. The study was designed as a relational screening model from the general screening models. According to TurkStat data, the population of the study in 2016, which constitutes 152.952 nurses working in Turkey. The sample of the study was found as 384 by 0,05 sampling error but the study was performed with 411 nurses. The data were collected between 30 October-30June dates. The data collection tools were organizational justice scale found by Donovan et. al (1998) and searched for validness and confidence by Wasti (20019; revenge scale firstly found by Stuckless and Goranson (1992) and searched for validness and confidence by Satıcı et.al (2015); forgiveness scale that was fistly found Berry et.al (2005) and searched for validness and confidence by Sarıçam and Akın (2013). The analyses of data was performed in SPSS programme via persentage, mean, standart deviation, t-test and ANOVA test. Confirmatory Factor Analyses (CFA) and Structural Equation Modelling (SEM) were performed by LİSREL programme. In the study two models regarding the concept of organizational justice with supervisor and the effect of relationship with workers an justice and forgiveness behavior were designed. These designed models were confirmed with SEM. 411 nursess (83% females and 16% males) were included in to study. The mean values of the nurses' revenge behavior according to gender; forgiveness behavior according to marital status and age; revenge and forgiveness by years of experience; there was a significant difference between total organizational justice and sub-dimensions according to the unit variable studied (p <0.05).The males (x ̅=61,3) were found to be much more vengeful compered to females (x ̅=56.2) and married workers (x ̅=32,7) were found to be much more forgiver compered to singels (x ̅=31,1). The people age 29 or over were also found to be more forgiver. According to experience periods nurses with 23 years or more working periods were found to be much more vengeful. According to working divisions the sensations of organizational justice was lowest in surgery clinics. Organizational justice/ relationships with superiors, revenge and forgiveness behavior according to the SEM path diagram and regression values obtained, relationship with superiors positively affected forgiveness behavior by 19% (R2= 0,19); revenge behavior was negatively affected by 13% (R2=0,13). Organizational justice/ employee relations and revenge and forgiveness behavior according to the SEM path diagram and regression values obtained, organizational justice/employee relationship status affected forgiveness behavior positively by 16% (R2= 0,16), while revenge behavior negatively affected 25% (R2= 0,25). Both models designed according to the findings are confirmed. Accordingly, it was concluded that nurses' perception of organizational justice had a negative effect on revenge and a positive effect on forgiveness.Key Words: Forgiveness; Health Instutions; Nurses; Organizational Justice; Revenge