Türkiye`de büyükşehir belediyesi modeli bir örnek: Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi (mali analiz)

Abstract

ÖZET Kentlerdeki nüfus yığılmaları kentsel hizmet talebini artırırken belediyeler bu talebi karşılamada aciz kalmışlardır. Artan kent sorunlarının toplumsal boyuttaki etkileri kendini iyice hissettirdiği 1970'lı yıllarda kent yönetimlerinin önemi iyice kavranmaya başlanmış ve büyük kentlerimizin yeni bir idari yapılanmaya kavuşturulması yönünde çalışmalara başlanmıştır. Bu çalışmalar neticesinde 1984 yılında üç büyük kentimizde büyükşehir uygulamasına geçilmiştir. Bu sistem; tüm kent ölçeğinde yerine getirilmesi gereken, kent için bütünlük arz eden hizmetlerin etkinlik ve verimlilik ilkelerine göre yerine getirilmesini esas almıştır. Belediyelerin gelirlerini artırma istekleri, büyükşehir olma yönündeki talepleri artırırken, uygulamada belli standartların olmayışı gereksiz yere bir çok ilde büyükşehir uygulamasına geçilmesi sistemin, felsefesinden uzaklaşmasına neden olmuştur. İşte böyle bir tercih sonucu Diyarbakır'da da büyükşehir uygulaması getirilmiştir. Büyükşehir uygulaması 1994-95 yıllarında belediyenin vergi gelirlerinde düşüşe neden olmuştur. Ancak bu düşüşü etkileyen başka faktörlerde vardır. Bölge ekonomisinde yaşanan olumsuzluklar, toplanan vergiler üzerinden büyükşehire verilen %5'lik payın düşük gerçekleşmesine neden olmuştur. Ayrıca bazı gelir kalemlerinin alt kademe belediyelerince toplanması da öz vergi gelirlerini olumsuz etkilemiştir. Diyarbakır'ın kent sorunlarını çözmeye yönelik çabalar, 1994-97 döneminde harcamalarının yüksek gerçekleşmesine neden olmuştur. 1994 yılında yatırım harcamalarının toplam harcamalar içerisindeki payı %6 iken, 1997 yılında bu oran %50'ye çıkmıştır. Cari harcamalarda meydana gelen düşüş ve yatırımlara önem verilmesi kaynakların rasyonel kullanımı açısından oldukça önemlidir.II Büyükşehir belediyesi bütçe uygulama sonuçlan beklenen düzeyde gerçekleşmediği gibi 1996-97 yılında bütçe açıklan çok yüksek düzeyde gerçekleşmiştir. Araştırdığımız dört yıllık dönemde büyükşehir belediyesi gelirlerinin reel olarak %22 artış göstermesi, sistemin belediyenin gelirlerini artırıcı etkisinin oldukça düşük olduğunu göstermektedir.

Ill ABSTRACT Over crowded of cities population causes increasing in the demand of service. So the municipalities couldmf provide these services. After 1970 increasing the problems of cities provided new social cultural and economical problems. It caused to known that the big cities need new menagerial manner. Then it was began to achieve new menagerial construction for big cities. After this period of time in 1984 the three big cities had metropolis mumcipility. This siystem provided services more efectivnes and profitability for all parts of city. The wants of increasing municipility income caused the demand being metropolis municipility. But there arent any standarts in practise. So it caused being metropolis mumcipility system in many cities. Because of these reasons Diyarbakır was also been metropolis. Being to metropolis caused to decrease in incoming Diyarbakır municipality especially 1994-95. The taxes income was began to decrease. And also some different factors effect to decrease the other incomes. The negativnes of regional economical conditions caused decreasing taxes income in Diyarbakır. Because of that, 5% of taxes which given to municipality getting lower. Also some taxes income was given to minor municipalities. Between 1996-97 trying to solve the problems of city caused rising municipality's expenses. In 1994 investment expenses were taxen 6 % in total expenditure. But in 1997 it rised 50 %. Decreasing in current expens and the importance of investments are important for using resorces more effectivly. The result of metropolis mumcipality budget practising wasnt created in expected amount. Deficiency of municipality budget was so high in 1996 ad 1997. İn our research which took four years, reel municipality incomes were increased 22 % And it was seen that metropolis municipality siystems effection was very low.