Türk Anayasasında askeri yargının yeri ve önemi

Abstract

Bu çalışmamızda `Askeri Yargı` müessesesi, mevcut Anayasa hükümleri çerçevesinde, çeşitli açılardan incelenmiştir. Ancak konunun özelliği itibariyle askeri yargı, genel tarihi gelişimi içerisinde başlangıcından günümüze kadar tarihsel açılardan ele alınmış olup, çalışmamız, yedi ana başlık altında sürdürülmüştür. Buna göre; Birinci bölümde ; `Askeri Yargı` ana başlığı altında, askeri yargının varlık sebebi ve gerekliliği, askeri yargının kuruluşuna ilişkin sistemler, askeri yargının görev alam konulan incelenmiş ve askeri yargıda usuli teminat konusu, açıklanmıştır. İkinci bölümde ; Türkiye'de askeri yargı, doğuşu ve gelişimi itibariyle tarihsel açılardan ele alınmış, Osmanlı Devleti 'nin kuruluşundan Tanzimat'a kadar geçen dönem, Tanzimat dönemi çeşitli kanunnameler baz alınarak açıklanmaya çalışılmıştır. Cumhuriyet döneminde `Askeri yargı`, 1961 Anayasası öncesi dönem, 1961 Anayasası'nın getirdiği hukuksal durum ve nihayet 1982 Anayasası çerçevesinde ele alınmış olup, yüksek askeri yargı organları durumundaki Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek îdare Mahkemesi görev ve fonksiyonları yönünden incelenmiştir. Üçüncü bölümde ; Türk Silahlı Kuvvetleri'nin anayasal konumu tartışılmış ve 1982 Anayasası ve TSK İç Hizmet Kanunu karşısında, Türk Silahlı Kuvvetleri ve askeri yargının konumlan irdelenmiştir. Dördüncü bölümde ; `Askeri Yargının Anayasal Konumu` başlığı altında, askeri mahkemeler ve askeri savcılıklar, usul ve yargılama süreçleri açısından incelenmiş, askeri yargı mensuplarının özlük haklan ve atanma usulleri açıklanmış ve tüm bu anlatımların ışığı altında Türk Askeri Yargı sistemi, Disiplin Mahkemeleri, Sıkıyönetim Mahkemeleri, Askeri Yargıtay tüm yönleriyle ele alınmıştır. Türk Silahlı Kuvvetleri 'nde `Komutan` 'in yetkileri tartışılmış, askeri yargı sistemi içinde büyük önem verilen `Savunma` müessesesi, sanık haklan, çeşitli açılardan ve bu arada Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu çerçevesinde anlatılmıştır.Beşinci bölümde ; dünyada yürürlükte bulunan askeri yargı sistemleri mukayeseli olarak incelenmiş, Anglo - Amerikan ülkeleri, Avrupa Kıt' ası ülkeleri, Sovyet sistemi karşılaştırmalı olarak anlatılmış ve sistemler arası farklar vurgulanmıştır. Ayrıca askeri yargı sistemleri `yetki` ve işlevlerini sürdürdükleri ülkelerdeki `statüleri` (yapıları ) bakımından da karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu bağlamda, yirmi beş ayrı ülkenin askeri yargı sistemleri anlatılmış, ve sistemler arasındaki farklar yansıtılmıştır. Altıncı bölümde ; `Askeri Mahkemelerin Bağımsızlığı` başlığı altında, askeri mahkemeler, 1982 Anayasası'nca benimsenen hukuk devleti ilkesi çerçevesinde yargı bağımsızlığı noktasında tartışılmış, askeri mahkemeler ve askeri yargı mensuplarının çalışma koşullan ve yargılama süreçlerinde yaşanan birtakım sorunlar dile getirilmiştir. 1961 ve 1982 Anayasaları, yargı bağımsızlığı yönünden karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Özellikle, Milli Savunma Bakanlığı'nın yetkileri, askeri hakimlerin özlük haklan, atanma ve yükselmeleri, ve nihayet işlerine son verilmeleri yönünden mevzuatta, yargı bağımsızlığını zedeleyici mahiyetteki hükümler, okuyucunun dikkatine sunulmuştur. Son olarak, çalışmamızın yedinci bölümünde, `Disiplin Mahkemeleri` ana başlığı altında, Disiplin Mahkemeleri irdelenmiş, disiplin mahkemelerinin kuruluşu, ve yargılama sistemi, anlatılmış, Anayasa Mahkemesi kararlan ışığında disiplin mahkemelerinin `mahkeme` niteliğinde olup olmadıkları hususu tartışılmıştır. Ve yine disiplin mahkemeleri, yargı bağımsızlığı ve sanık haklan yönünden gerek 1982 Anayasası ve gerekse Askeri îç Hizmet Kanunu çerçevesinde irdelenmiştir.

In this study, the military judgement institution is examined in different aspects according to constituional authority. As to the importance of the subject military judgement is taken up from its foundation during historical development up the our date. This study consists of seven main headings. In the first part ; under the heading of `military judgement`, systems relating to the establishment of military judgement, the jurisdiction of military judgement and the subject of procedural warranty in military judgement is taken up. In the second part; the historical development of military judgement, the Supreme Court of Military Appeals and the Military Administrative Court are being explained. In the third part ; the constitutional position of Turkish Armed Forces is being discused and the position of the Turkish Armed Forces and the military judgement according to the 1982 Costitution and the internal law is taken up. In the fourth part ; the under the heading of `the Constitutional Position of Military Judgement` the military courts and military attorney generalship are taken up, in detail and the personal affairs, appointment subjects are explained. The authority of the commander in the Turkish Armed Forces is discused and the Concept of Defence which is given much importance in military judgement where as the rights of the accused are explained in different aspeals and especially according to the law of criminal processure. In the fifth part; the military judgement systems are in the world explained comperatively, The Anglo-American countries, The European countries, The Soviet System are compored and the differences are emphasized. The systems of twenty five countries are compored by this way.In the sixth part; under the heading of the Independence Of Courts the military Courts, the independence of judgement according to the law state principle adopted by the 1982 Constitution are discussed, the working conditions and some problems of the personal of military courts are mentioned. The 1961 and 1982 Constitutions are compored according to Indenpendence of Jurisdiction concept. Finally, in the seventh part, under the heading of Discipline Courts, the Discipline Courts are taken up and their structure and jurisdiction systems are explained and according to the constitutional Court's judgements whether they should be regurded as ` Courts` or not is being discussed.