Türk yükseköğretimindeki özelleşme ve sivilleşme eğilimlerinin programlar açısından incelenmesi

Abstract

oz Üniversitelerin toplumların kalkınmasında ve gelişmesinde çok önemli bir görev üslendiği tüm dünya tarafından kabul edilmektedir. Bu nedenle her ülke, yükseköğretim sistemini kendi toplumsal sistemine uyumlu hale getirebilmek için gerekli yapısal değişiklikleri yapmaktadır. Bu değişiklikler ülkelerin siyasal, ekonomik ve kültürel değerlerine göre şekillenmektedir. Türk yükseköğretimi de her dönem ülkenin içinde bulunduğu siyasal, ekonomik ve kültürel koşullara göre şekillenmiştir. Modern üniversite anlayışından uzak olan İstanbul Darülfünunun kapatılarak yerine çağdaş üniversite modeline dayalı İstanbul Üniversitesinin kurulmasına ilişkin 1933 Üniversite Reformu Büyük Atatürk'ün ileri görüşlülüğü ve direktifleriyle olmuştur. 1946 Üniversite Reformu, Türkiye'nin çoğulcu demokrasiye geçtiği bir dönemde çıkarılmış ve üniversitelere `özerklik ve tüzel kişilik` verilmiştir. 1981 Yükseköğretim Reformu ile Yüksek Öğretim Kurulu kurulmuş ve bu reformla üniversitelerin yapısı Anglo-Soakson üniversite yönetim biçimine kaydırılmıştır. Anayasa Mahkemesinin verdiği kararlar Türk yükseköğretiminde özelleşme ve sivilleşme hareketlerine oldukça önemli katkılar sağlamıştır. Sivil inisiyatif tarafından kurulan ve mütevelli heyetçe idare edilen özel üniversiteler, özelleşme ve sivilleşme yolunda önemli bir yol almıştır. Günümüz üniversiteleri, artık faaliyetlerinin tür ve alanlarının sadece kendi mensuplarının değer yargılarına göre değil, toplumun ihtiyaç ve beklentilerine ve kendilerine tahsis edilen kaynaklara göre tespit eden kurumlar olması gerekirken bu böyle olmayıp devletin ihtiyaç ve beklentilerine göre şekillenmektedir. Dolayısıyla, çağdaş üniversite, toplumun her kesimi ile bütünleşen, faaliyetleri bakımından topluma karşı sorumludur. Yükseköğretim kurumlarımız idari, akademik ve mali konularda istenilen düzeyde özelleşme ve sivilleşme hedeflerine ulaşmış değildir. Birçok Avrupa üniversitelerinde rektörler öğretim üyeleri dışında toplumda temayüz etmiş kişilerden seçilmektedir. Öğrenciler ve sivil toplum örgütleri üniversite yönetiminde temsil hakkına sahip olup yetkili kurullarda oy kullanabilmektedirler. Türk yükseköğretiminde yönetime katılma konusunda öğrencilerin temsil hakkıII bulunmamaktadır. Bu durum özelleşme ve sivilleşme yolunda toplumdan ne kadar uzak kalındığının göstergesidir. Çağdaş üniversite anlayışım Türk yükseköğretiminin idari, akademik ve mali alanlarında hayata geçirmek gerekir. Bunu yapabilmek için de toplumun üniversiteler üzerinde geniş katılımım sağlayacak her türlü yasal düzenlemeye gidilmelidir.

in ABSTRACT That fact that universities undertake an important task in the development and progress of societies is accepted by the whole world. Each country, therefore, brings about the necessary structural changes in order to be able to adapt higher education system to its social system. These changes are shaped accerding to political, economic and cultural values of countries. Turkish Higher Education has also been shaped each term according to political, economic and cultural circumstances prevailing in the country. The university reform in 1933, as regards the establishment of Istanbul University on the basis of a Contemporary model by closing down. Istanbul Darülfünun, which was far from a modern university understanding, went into force through the great Atatürk' s foresights and directives. The University reform in 1946, however, was enacted at a period when Turkey passed to pluralistic democracy, and universities were designated as public corporations having autonomy. By the 1981 university reform, The Higher Education Council was founded and through this reform, the structure of universities was shifted to Anglo-Saxon University administration type. The Constitutional Court, through the decision it ruled, has so far made tremendous contributions and civilizing movements in the Turkish Higher Education. The private universities, established by civil initiative and administered by the board of trustees, have also made significant strides fowards the privatization and civilizing. While today's universities should be the institutions that determine the types and fields of their activities according to the needs and expectations of society and to the resources allocated them, but not according to value judgements of their staff, this is not the case, and these matters are shaped according to the needs and expectations of the state. Hence, contemporary university should be integrated with each segments of society and be responsible to the community for their activities. Our higher education institutions have not reached the desired level in terms of privatization and civilizing target on economic, administrative and financial matters. In most European universities, the rectors are appointed from among dignified persons out of the teaching staff. Students and non-governmental organizations have the right to be represented in the university administration and vote in authorizedIV bodies. In the Turkish Higher Education, the students have no right to be represented in terms of porticipation in the administration. This situation is a major indicator of how far it has been alienated from society in ths way of privatization and civilizing of universities. In conclusion, it is necessary to include contemporary university understanding into administrative, academic and financial fields of Turkish Higher Education. In order to achieve this, all kinds of legal arrangements to provide full particapation of society into universities should be carried out.