Osmanlı taşra teşkilatında yenilikler

Abstract

Klasik dönem Osmanlı taşra idaresi; birer askeri-idari ünite olan eyaletler ve sancaklar şeklinde teşkilatlanmıştır. Beylerbeyleri ve sancakbeyleri padişahın idare alanındaki temsilcileri idiler. Yargı alanında ise padişahın temsilcisi kadı idi Kaza, bir kadının yargı çevresini ifade ediyordu. XVII. ve XVIII. yy.larda sancak yöneticisi olarak; hasların idaresi ile görevlendirilen voyvodalar ile İstanbul'da oturan bir vezir adına sancağı yönetmek üzere görevlendirilen mütesellimler de görev yapmaktaydı. Bunlar genellikle yerli ailelerden seçilmekteydiler. Ayanların da güçlenmesi ile birlikte, bu dönemde taşra idaresinin merkezin kontrolünden uzaklaştığı görülür, özellikle II. Mahmut döneminde merkezin taşra üzerindeki etkinliğinin arttırılması için girişimlerde bulunuldu. Ayanlarla mücadele edildi Bunun yerine muhtarlık teşkilatı kuruldu ve yaygınlaştırıldı. Tanzimat Fermanı'nın ilam ile birlikte, imparatorluk büyük bir değişim dönemine girdi. Valilerin mali alandaki yetkileri, sancaklara muhassıl adlı mali yöneticiler atanmak suretiyle, azaltıldı. Muhassıllara yardımcı olmak üzere, muhassıllık meclisleri kuruldu. İltizam usulü kaldırıldı ise de bir müddet sonra tekrar eski uygulamalara dönüldü. Ardından muhassıllık kaldırıldı. Muhassıllık meclisleri ise eyalet meclisleri adıyla çalışmalarına devam etti. Bu arada, alt bir idari birim olarak kaza' lar kuruldu. Islahat Fermanı ile özellikle gayri müslim tebaanın yönetime katılması için bazı tedbirler öngörüldü: taşra meclislerinde seçim usulleri değiştirildi Osmanlı idarecileri, Avrupalı devletlerin ve gayrimüslim cemaatlerin taşra idaresinde arzuladıkları adem-i merkeziyetçi yapıya, devletin bütünlüğü için tehlike oluşturacağı düşüncesi ile, karşı çıktılar. Fransız taşra idari sisteminden de etkilenilerek yetki genişliğine dayalı vilayet sistemi benimsendi. 1864 Vilayet Nizamnamesi ile vilayet, liva ve kaza idari birimleri ve her birinde, idare meclisleri oluşturuldu. Ayrıca liva temsilcilerinden meydana gelecek bir vilayet umumi meclisi kuruldu. Bir yerel yönetim birimi olarak köy idaresi de ayrıntıları ile tanımlandı. Nizamnamenin ilk uygulaması, Mithat Paşa'nın valiliği altında Tuna Vilayetinde yapıldı. Zamanla İmparatorluğun diğer bölgelerinde de uygulamaya gecikti. 1871 tarihli İdare-i Umumiye-i Vilayet Nizamnamesi ile uygulamada görülen eksiklikler giderildi. Özellikle Avrupalı devletlerin talepleri sonucu kaza bünyesinde nahiyeler ve nahiye meclisleri kuruldu. Nahiye meclisleri köy ihtiyar heyetlerinin Üyelerinden meydana getirildi. 1871 Nizamnamesi 1913 yılına kadar yürürlükte kaldı.

Ottoman provincial administration in Classical Age was organized in the form of states and sancaks, each being a military-administrative unit. The beylerbeyi and sancakbeyi were the representatives of the Sultan within his domain. Whereas in judgement, Ottoman judge (kadi) was the representative of the Sultan. The province was representing the jurisdiction of anOttoman judge. In XVTfth and XVIII centuries, voyvodas were appointed to administration of hassas and mütesellims were appointed to administer the sancaks on behalf of the Vizier domiciled in Istanbul. It is observed that the provinces have got out of control of the center as the ayans got stronger. Particularly during Mahmut IPs time, some actions were taken to increase the effectiveness of center on the provinces. Struggle was launched against ayans. Autonomies were established in stead of ayans. Upon declaration of Order of Political Reforms, the Empire has undergone an extensive reorganization process. The financial authorities of the governors were reduced by appointing financial managers called muhassiL Muhassilhk concils were established to assist muhassils. Altough protection was abolished, the same schemes were referred to back. Then muhassilhk was abolished, and the muhassilhk assemblies continued under the title state councils. Meanwhile, the kazas were established as sub administrative units. With Reform Order, some measures were stipulated to ensure participation of particularly the Non-Muslim subject in administration. The election procedurec in provincial councils were changed. The Ottoman administrators have objected to decentralized structure which was desired by Europen States and Non-Muslim communities, on ground that it would threaten the integrity of state. A provincial system based on authority comprehensiveness principle, also being inspired by French provincial administration systeraUpon Regulation on Provinces in 1864, provinces, liva and kaza administrative units wereestablished, and administrative councils in each of them. The village administration was defined in detail as a local administration unit. The first implementations of the Regulation has taken place in Province Danube. By the time, it was promoted in order districts of the Empire. With the Regulation on General Provincial Administration dated 1871, deficiencies in implementation were remedied. The region (nahiye) and regional councils were established within the provinces particularly based on requests from European States. The regional councils were formed by the members of village administration boards. The Regulation dated 1871 remained in force until 1913.