Hüseyin El-Cisr ve kelami görüşleri

Abstract

Hüseyin El-Cisr, 1845-1909 yıllan arasında yaşamış Trablus'lu bir İslam alimidir. Dini ilimlerin yanı sıra, tabii ve akli ilimlerinde öğrenilmesini savunmuştur. Batı'mn gelişmesinin temelinde eğitimin yattığına inanan Cisr, Batı'dakine benzer sanat ve meslek okullarının açılması gerektiğini belirterek bu konuda büyük gayretler göstermiş ve bu tip okulların açılmasında önemli katkıları olmuştur. Müslümanların iktisat, siyaset, düşünce ve İlim-Din İlişkisi gibi çeşitli alanlarda Batı ile daha önce benzeri bulunmayan bir karşılaşma içinde bulundukları bir dönemde yaşayan Cisr, Şarkiyatçıların tenkitlerine karşın İslam İnancı'nı savunmak için Batı düşüncesi ile ilgilenmiş, bu dönemde Müslümanların kendi şahsiyetlerini koruyarak varlıklarını sürdürmeleri için gayret sarfetmiştir. Onun gayretlerinin temelinde mevcudu muhafaza etme, güçlendirme ve geliştirme düşüncesi yatmaktadır. Bu yönüyle de Cisr karşımıza bir ıslahatçı olarak çıkmaktadır. Hilafeti elinde bulundurması sebebiyle Osmanlı Devleti'nin birlik ve bütünlüğünün. korunması gereken değerler arasında olduğunu belirten Cisr, çok sağlam bir Osmanlı Devleti savunucusudur. Eserlerinde Osmanlı Devleti ve özellikle II.Abdülhamit hakkında devamlı şekilde olumlu ifadeler kullanmış, padişahın hizmetlerinin önem ve büyüklüğünü belirtmiş, bazı eserlerini ona ithaf etmiştir. Hüseyin El-Cisr'in önemle üzerinde durduğu konulardan biri de ilmî bir görünüş altında ortaya çıkıp yaygınlaşan maddeciliktir. Materyalizm'in bir takım çıkar gruplarının amaçlarını gerçekleştirmek amacıyla kullanılan bir vasıta olduğunu ortaya çıkarmak amacında olan Cisr, ilmin kötüye kullanılmasını engellemeye çalışmıştır. Dini konulardaki yaklaşımlarına atfen öğrencilerinden Abdülkadir El Mağribi, Cisr'i, `Hayatının büyük bir kısmını katı bir muhafazakar olarak geçiren çok dikkatli bir din ıslahatçısı` olarak tanıtmıştır. Yine kendisi için Efganî, `Zamanın Eş'ari'si` demiştir. Değişik alan ve konularda bir çok eserler veren Cisr, özellikle Kelâma dair yazdığı eserlerden `Er-Risalet-ül Hamidiyye` ve `El-Husûn'ül Hamidiyye` adlı eserlerinde İslam Akaid'ini akli delillerle ispat etmek ve inkarcıların şüphelerini gidermek için `Yeni İlm-i Kelâm` metodunu kullanmıştır.II Cisr, özellikle maddecilere karşı verdiği mücadelede İslam İnancını fen ve tekniğe dayanarak ve İslam'ın doğruluğunu bilimsel gerçeklerle karşılaştırarak dini inançları kuvvetlendirmeye ve bilimsel itirazları da tahlil ederek düzeltmeye gayret eder. Kelâm'a dair genel bilgiler konusunda Cisr, Ehl-i Sünnet çizgisini takip ederek bu doğrultuda görüşler bildirmiştir. Allah'ın varlığı ve ispatı konusunda klasik yaklaşımların yani nakle dayalı ispatların yanısıra akli delillere de yer veren Cisr, tabiat olayları v.b. olayların da Allah'ın varlığını ispat etmede delil olarak kullanılacağını göstererek açıklamalarında bunlara yer vermiştir. Allah'ın varlığını ispat yolunda alemin sonradan yaratılmış olmasını temel alan bir yaklaşımı benimseyen Cisr, bunu izah ederken de sık sık misallere (temsili hikayelere) yer vermiştir. Kaza ve Kader konusunda Cisr, Eş'ariyye'nin tam tersi bir yoaım geliştiren Maturidiyye'nin yorumunu benimsemiş, Kaza ve Kader'e bu doğrultuda anlam yükleyerek Kaza'nın; varlıkların Allah tarafından hikmetle meydana getirilmesi, Kader'in ise; Allah'ın ezeli takdiri olduğunu belirtmiştir. Nübüvvet ve Nübüvvet'in ispatı konusunda aklen mümkün olan rnu'cizelerin buna delil olabileceğini kabul eden Cisr, Peygamberin eşsiz durumunun onun Nübüvvetine delil olacağını söylemiş, Rasullerin gönderilmesinde eşsiz faydalar bulunduğunu örneklerle açıklamıştır. Peygamberlerin, çağı içerisinde geçerliliği olan bir takım mu'cizelerle desteklendiğini bildirmiş, Peygamberimizin de bu anlamda en büyük ve ezeli mu'cizesinin `Kur'an-ı Kerim Mu'cizesi` olduğunu söylemiştir. Ahiret ve Ahiret Halleri'ne ait konularda ayet ve hadislere genişçe yer vermiştir. Ahiret'in varlığı konusunu dünyada adalet ve zulmün tam karşılıklarının alınmaması esasına dayandıran Cisr, insanları zararlardan ve kötülüklerden men edecek bir kuvvetin de bulunması gereğinin Ahiret'in varlığına delil olabileceğini belirtir.

Hüseyin el-Cisr is an Islamic scholar who lived between the years of 1845-1909 in Trablus. He defended the learning of the natural and mental sciences besides religious sciences. Cisr, who believed that the development of the west İs based on education, stated the requirement of establishing art and trade schools similar to the ones in the west and he made a great effort about this subject and established such schools. Cisr, who lived in the period in which Muslims were in a comparison - that has never seen before - with the fields such as economics, politics, philosophy and science- religion relation, interested in the western thought so as to defend the Islamic Belief against the criticisms of the experts of Eastern science and made a great effort for Muslims to continue their existence by protecting their own personalities in this era. On the basis of his efforts, there lied the thoughts of protecting, strenghtening and developing everything on hand. This reflects his reformer characteristic. Cisr, who was a strong supporter of Ottoman State, stated that the unity and entirety of the Ottoman State were among the values to be protected as the Ottoman State kept the Caliphate on hand. In his works, he always used positive expressions for the Ottoman State and particularly Abdiilhamit II. and he stated the importance and greatness of the services of the padishah and dedicated some works to him. We realize that one of the subjects that Cisr mostly struggled and gave importance was Materializm that firstly appeared as a scientific information and than spread. Cisr, whose aim was to reveal that Materializm was used as a vehicle for the aims of some groups having benefits, tried hard to prevent the science from being misused. Ascribed to his approaches in religious subject, one of his students, Abdülkadir El Mağribi, defined Cisr as: `A very careful religious reformer who passed most of his life as a strict conservative.` Again for Cisr, Efgani said: ` Eş'ari of The Time.` Cisr, who wrote many works in different fields and subjects, used the method of `New Scientific Koran` so as to remove the suspicions of the deniers and to prove the Islamic Religion with mental proofs especially in his works-concerning the Koran- named `Er-Risalet-ul Hamidiyye` and `El-Husun'ül Hamidiyye`. Especially, in the struggle with Materialist, Cisr tried to strengthen the religious beliefs by basing the Islamic Belief on natural sciences and technique and by comparingIV the truth of the Islam with the scientific facts and tried to correct the scientific objections by analyzing them. In the subject of general knowledge, concerning the Koran, Cisr followed the method of Surma and explained his opinions in this direction. Cisr, who also included the mental proofs beside the classical approach-that is the proofs based on transfer-in the subject of the existence and proof of The God, included in his explanations that the natural events etc. could be the prof in proving the existence of The God. In proving the existence of The God, Cisr adapted the approach based on that the world was created later. He contiuously used representative stories by applying examples while explaning this approach. Cisr, in the subject of late performance of an act of worship and destiny, adapted the commentary of Maturidiyye who had a contrary commentary to Eş'ariyye and he meant the late performance of an act of worship in this way. He also stated that Late performance of an act of worship was that things are created by the God in a wise way and Destiny was the eternal judgement of the God. Cisr, who accepted that miracles-that are mentally possible-could be the proof in the subject of prophecy and proving prophecy, said that the unique condition of the prophet was the proof of his prophecy and explanied the fundamental advantages of his having been sent with examples. He informed that prophets were supported by some miracles that were valid in their age and he said that in this way, the biggest and eternal miracle of our prophet is the miracle of the Holy Koran. In the subjects of the next world, he excessively included the verses of the Koran and hadithes. Cisr, who based the subject of the existence of the next world on the foundation of the tyranny and the misuse of the justice in the world, stated that the necessity of the existence of the force of prohibiting the people from harms and badness could be the proof for the existence of the next world.