Sivil toplum bilincinin gelişiminde sivil toplum kuruluşlarının etkisi: Diyarbakır örneği

Abstract

ÖZET `Sivil Toplum Bilincinin Gelişiminde SivüJTojılum Kuruluşlarının Etkisi : Diyarbakır Örneği` isimli bu araştırmamızın teori bölümünde, sivil toplum olgusunun Batı siyasi düşünce tarihinde geçirdiği evreler irdelenmektedir. Bu irdelemelerin ışığı altında, Türkiye'de sivil toplumun gelişimi tarihsel aşamalanyla ortaya konulmaktadır. Alan araştırmasıyla, sivil toplum kuruluşlannm, sosyo-politik yaşam içerisindeki durumlarının ortaya konulması ve mevcut yapıları ile toplumda sivil toplum bilincinin gelişimindeki etkilerinin tespiti, araştırmamızın amacım oluşturmaktadır. Sivil toplum kavramı, toplumun ihtiyaçları doğrultusunda ortaya çıkan, devletten özerk, belli hukuki düzenlemelere bağlı örgütlü toplumsal yaşam alam olarak ifade edilebilir. Batı siyasi düşünce tarihinde, Yunan sitelerinden başlayıp yüzlerce yıllık bir gelişim gösteren kavram, on sekizinci yüzyılda batı toplumları için geçerli anlamım bulmuştur. Kavram, Hobbes ve Locke'nin düşüncelerinde doğa halinden çıkıp siyasi bir otorite etrafında bir araya gelme biçiminde anlaşılmış ve devlet ile eş anlamlı tutulmuştur. Paine ve Ferguson gibi İskoç Aydınlanmacıların yaklaşımları ile devletten ayrı ifade edilmeye başlanan kavram, Hegel'in ortaya koyduğu teorilerle devlet özdeşliğinden tamamen ayrılmıştır. Marx, burjuva toplumu ile bir tuttuğu sivil toplumu, sadece ekonomik ilişkiler ağı içinde görerek kavrama eleştirel hir açıdan yaklaşmıştır. Marxist bir gelenek içinden gelen Gramsci, kavramı Marx'tan farklı bir biçimde ele alarak, günümüzdeki sivil toplum anlayışının oluşmasında önemli bir rol oynamıştır. Osmanlı Devletinde,toplumun kendine özgü yapısı içerisinde bir takım sivil unsurlar bulunmuşsa da, merkeziyetçi yönetim anlayışından kaynaklanan sebeplerden dolayı, devletle toplum arasında özerk örgütlenmeler kurulamamış ve sivil toplum oluşamamıştır. Cumhuriyet ile başlayan modernleşme çabalarında Osmanlı'da bulunan merkeziyetçi yönetim geleneği aynen devam ettirilmiş ve bu dönemde bürokrasinin artan egemenliği, sivil toplum alanını bir hayli sınırlandırmıştır. Çok partili dönemde siyasal ve ekonomik alandaki gelişmeler sivil toplum unsurlarının gelişmesine sebep olmuştur. 1960'lı yıllarda hazırlanan yeni anayasanın yarattığı özgürlükçü ortam, sivil toplum alanının gelişmesine yol açmışsa da, bu dönemde, sivil toplum kuruluşları içineII girdikleri aşın siyasi kutuplaşmalar nedeniyle sivil toplum geleneğinin oluşumunu sağlayamamışlardır. 1980'li yıllarda siyasi ve iktisadi alanda görülen gelişmeler, sivil toplum alanının gelişmesine ve önem kazanmasına sebep olmuştur. 1 990 'lı yıllarda örgütlenme alanlarındaki yasakların azaltılmasıyla, birçok sivil toplum kuruluşu kurulmuş ve sivil toplum gelişmeye başlamıştır. Alan araştırmasında elde edilen bulgular neticesinde, sivil toplum kuruluşlarının kendi amaçları doğrultusunda toplumsal faydaya yönelik faaliyetler gerçekleştirebildikleri, faaliyetleri ile ilgili oldukları konularda toplumu bilinçlendirebildikleri ve kamuoyu oluşturulmasını sağladıkları, toplumun istemleri doğrultusunda bir baskı unsuru olabildikleri, demokratik iç işleyişleri ile üyelerine demokratik tutum ve sivil zihniyet kazandırabildikleri, dolayısıyla toplumda sivil toplum bilincinin oluşumuna katkı sağladıkları, sivil toplumun varlığı ve gelişmişliği için önemli bir unsur oldukları görülmüştür. Bu değerlendirmeler sonucunda, sivil toplum kuruluşlarının bir takım eksikliklerinin bulunmasına rağmen, sivil toplumun gelişiminde işlevsel bir rol alabildikleri sonucuna varılmıştır. Sivil toplum kuruluşlarının yaygınlık kazandığı toplumların, 'sosyal bütünleşmesini' tamamlamış toplumlar olduğu tezi, bu çalışmanın iddiasım oluşturmaktadır.

Ill ABSTRACT In the theoretical section of this research `The influence Of Civil Society Institutions In The development Of Conscious Civil Society: The Example Of Diyarbakir`,the phenomenon of the historical and theoratical stages of civil society in Western political thought are examined.Under the light of these investigations, the devolopment of civil society in Turkey along with its historical stages has been brought to the open.The purpose of these investigations is to discuss situations from within the socio-political life and to establish the influences of the development of conscious civil society in the community along with established structures by means of civil society institutions. The concept of a civil society can be expressed as an organized communal life open area,autonomous from the state yet bound to defined legal regulations and designed to put forth the needs of the community.In the history of western thought,starting from the Greek city-state a concept showing development over hundreds of years found its effectual meaning in the 1800s for western societies.The unification of the concept emerging from the thinking of Hobbes and Locke and surrounded by political authority was understood and held in partnership with the state. Corresponding with the approaches of Scottish Enlightenment Scholars like Paine and Ferguson Hie concept was beginning to be held separate from the state just as the theories put forth by Hegel in which it was completely separated from the identity of the state.Marx,namely the bourgeois community along with the unified civil society,did not merely see economic relationships as poisonous but he approached them from a critical position.Gramsci who emerged from Marxism approached this concept in a different way and he played an important role in the formation of today's understanding of the civil society. In the Ottaman State,although the society appeared to have several civil components within a structure of its own,because of reasons resulting from a centralist authority understanding,autonomous organizations between the state and the society were not able to be established and a civil society was not developed. Starting with the Republic's efforts of modernization the Ottaman centralist authority tradition was madeIV to continue as well as the growing dominion of bureaucracy even to the present time,thus the civil society area was fenced in.In a multy-party period political and economic progress became a cause for the progress of civil society elementsin the I960' s when the new constitution was being prepared in freedom loving environment and althought the road was opened for the progress of civil society,because of the fact that extreme political polarized groups had infiltrated the institutions of civil society during this period of time,the progress of civil society traditions was not able to be provided.In the 1980's the developments seen in the political and economic area were able to secure progress and importance for the civil society.In the 1990's along with the diminishing of prohibitions in the organizational area,several civil society institutions were established and civil society began to see progress. In the outcome of the findings from the attained investigation, the important elements of the existence and progress of the civil society can be seen in the following; civil society institutions are able to bring to pass communal good in accord with its own purposes,they are able to make the community aware of the activity of the authorities, they provide for the development of public opinion, they can be an element of pressure in the subject of community demands,they are able to secure civil understanding and proper democratic behavior with regard to the inner workings of democracy, civil society is able to provide assistance to the development of communal comprehension. In the final result of these evaluations,despite finding many deficiencies in the civil society institutions, the conclusion is reached that a functional role can be taken in the progress of civil society. The thesis which forms the claim of this work is that civil society institutions bring to fruition the 'social integration' of society.