Pamukkale-Karahayıt-Gölemezli hidrotermal karstının hidrojeolojisi

Abstract

İnceleme alanı, İç Ege Bölgesi'nde Denizli il merkezini de içine alan yaklaşık 1200 km2'lik bir alanı kapsar. Çalışmanın amacı, Kaklık'tan Kızıldere'ye kadar uzanan hidrotermal karst sisteminin orta kesiminde yer alan Pamukkale-Karahayıt-Gölemezli sıcak sularının oluşumunu, yöredeki sıcak-soğuk yeraltısulannm kimyasal özelliklerini ve bununla bağlantılı olarak hidrotermal karst sistemi ile Çivril-Baklan Ovası ve Acıgöl Havzası arasındaki hidrolik ve hidrojeolojik ilişkiyi ortaya koymaktır. İnceleme alanında alttan üste Paleozoyik yaşlı şistler ve mermerler, Alt Pliyosen yaşlı gölsel ve Pliyo-Kuvatemer yaşlı karasal çökellerle, traverten, alüvyon ve yamaç molozu birimleri ayırtlanmıştır. Büyük Menderes ve Gediz grabenlerinin kesiştiği alanda bulunan ve yaklaşık KB- GD doğrultulu faylar boyunca sıralanan sıcak sular, devirli bir hidrotermal sisteme bağlı olarak gelişmişlerdir. Sıcak suların ısı kaynağı üst mantoda yükselme sonucu magma yaklaşımı, fayların sürtünme enerjisi ve magmadan kaçan çok sıcak gazlardır. Hazne kayalar üstten alta traverten, Pliyosen kireçtaşlan, Paleozoyik yaşü mermerler ve olasılı olarak gnayslardır, örtü kayalar Alt Pliyosen yaşlı birimin killi, siltli seviyeleridir. Beslenme, yağış sulan ile Çivril-Baklan Ovası ve Acıgöl Havzası'ndan gelen yeraltısulan tarafından sağlanır. Sıcak sular, dengeyi bozan yapay faktörler olmadığı taktirde, sıcaklık ve debi itibariyle kararlı bir sistemi simgelerler. Sırasıyla GD-KB yönünde dizilen Pamukkale, Karahayıt, Gölemezli sıcak sularında Pamukkale'den Gölemezli'ye gidildikçe hazne kaya derinliği ve sıcaklığı, iyon derişimi, jüvenil su katkısı ve suların sirkülasyon derinliği artar, karstlaşma, pH ve soğuk yeralüsuyu karışım oranlan azalır. Öngörülen hazne kaya sıcaklıkları, travertenlerde 40°C; Pliyosen kireçtaşlannda 75-90°C; mermerlerde, Pamukkale ve Karahayıt'ta 110-175°C, Gölemezli'de 205-240°C'dir. Soğuk su karışım oranlan Pamukkale'de %84-88, Karahayıt'ta %60-78 ve Gölemezli'de %38- 46'dır. Çürüksu Ovası yeraltısulanmn sıcaklığı orta kesimden güney ve kuzeydeki fay zonlanna gidildikçe yükselir ve sulann içerdiği iyon ve element miktan sıcak su kaynaklarına yaklaştıkça düzenli olarak artar. Genel olarak, sıcak sular ve Çürüksu Ovası yeraltısulan içme ve endüstride kullanılamayan, beton' üzerine zararlı etkileri olan, sulamada kullanılabilirliği sınırlı sular sınıfindadır. Bu sulann tümü kabuklaşma ve korozyona neden olur. Pamukkale-Karahayıt-Gölemezli sıcak su kaynaklarının içinde bulunduğu hidrotermal karst sistemi hidrolojik, hidrojeolojik ve hidrodinamik yönden bir bütün oluşturur.