İşveren özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma zorunluluğu

Abstract

Türk Hukuk Sisteminde sözleşme serbestisi ilkesi temel dayanağını Anayasanın 48. maddesinden alan genel bir ilkedir. Bu ilke Borçlar hukukunda olduğu gibi İş Hukukunda da uygulanan bir ilkedir. Ancak, sözleşme serbestisi için Borçlar Hukukunda olduğu gibi İş Hukukunda da bir lakım sınırlamalar getirilmiştir. Sosyal amaçlar için getirilen bu sınırlamalar ile ekonomik yönden güçsüz olan işçi, güçlü işveren karşısında korunmak istenmektedir. Böylece çıkarları birbirlerine zıt olan işveren ile işçi kesimleri arasında sosyal adalet dengesi tesis edilmeye çaba gösterilmektedir. İş hukukunda sözleşme yapma serbestisinin sınırlanması yanında sözleşme yapma zorunluluğunun getirildiği durumlar da vardır. Bu zorunluluklar ya kanundan ya da sözleşmelerden kaynaklanmaktadır. Belli nitelikleri taşıyan işverenlerin belli oranlarda özürlü, eski hükümlü ya da terör mağduru çalıştırma yükümlülüğü de kanundan doğan zorunlu sözleşme yapma yükümlülüğü kapsamındaki konulardandır. Bu zorunluluk Anayasamızda yer alan Sosyal Devlet ilkesi paralelinde, 4857 sayılı İş Kanununun 30. maddesi ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun Ek 1 inci maddesi (B) fıkrası hükümlerinden kaynaklanmaktadır. 4857 sayılı İş Kanuna1 göre, kanun kapsamındaki işyerlerinin toplam yüzde altı oranında özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırması zorunludur. Toplam yüzde altılık kontenjan kamu ve özel sektör işyerleri arasında paylaştırılmıştır. Bu paylaşım oranlan, `kamu işyerlerinde, özürlüler için % 4, eski hükümlüler için % 2 olarak; özel sektör işyerlerinde özürlüler için % 3, eski hükümlüler için % 1, terör mağdurları için de % 1 olarak belirlenmiştir. Özel sektör işyerlerinde kalan % l'lik oran, işverenlerin tercihine göre, özürlü veya eski hükümlü çalıştırma yönünde kullanılacaktır2.` 1 Bkz.:R.G. 10.06.2003, 25134. Bu konuda işverenlerin 50 ve daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde çalıştırmaları gereken özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma oranlan hakkında 2004/6976 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi için Bkz.:R.G. 19.03.2004, 25407.

Freedom of contract is a main principle that takes main basis from constitution article no. 48 in Turkish Law system. This principle is used in Labor Law as in Obligation Law. But, some restrictions settled in Labor Law as in Obligation Law for freedom of contract. The purpose of settled restrictions is social, and protect the employees whom vulnerable poor economically, against to employer. So, it has.been effort to balance of social equity employee and employer who have opposite benefits. There are some cases which contraction is mandatory beside restriction of freedom of contract in Labor Law. These obligations originate from law or contracts. It is in the subject that liability of employ some percentage of disabled, ex- offender or injured of terror activities as the obligated contract which originate from law. This obligation comes out of article 30 of 4857 Labor Act and its amendment article 1 part B of Struggle Against Terror Activities Act, numbered 3713, which is parallel with the principle of social state in the constitution. The Labor Act, numbered 4857 imposes that disabled, ex-offender and injured of terror activities employment is mandatory that is six percentage of total employee in those companies that is containing of Labor Law. The contingent of total six percentages has been shared between public and private companies. These percentages are designated as 4 % for disabled, 2 % for cx-offendcrs in public companies; and 3 % for disabled, 1 % ex-offenders, and 1 % injured of terror activities in private companies. The other designated 1 % for private companies can be preferred by Private companies to employ for disabled or ex- offender employee.