Isparta-Bucak yöresi kil ocaklarının mineralojik ve bazı mühendisliklik özellikleri

Abstract

ÖZET Bu çalışma Jsparta-Bucak (Burdur) arası kil yataklarının mineralojik ve bazı mühendislik özelliklerinin tesbitine yöneliktir. Bu amaçla kil yatakları açısından en büyük rezerve sahip Isparta-Halıkent ve Ağlasun Kocagöl kil yataklarıyla, Terra-rosa'ların mineralojik ve bazı mühendislik özellikleri incelenmiştir. Çalışma alanlarındaki kil yataklarını volkanik kayaçlar, traki-andezit, volkanik tüf, pomza, ofiyolitik karmaşık, kumtaşı, şeyi ve kireçtaşlan kuşatmıştır. Bu yataklardan alınan 12 adet kil numunesi üzerinde X-Ray, Diferansiyel Termal Analiz (DTA) ve kimyasal testler yapılmıştır. Bazı yabancı araştırmacılar da çalışma alanı içerisinde yer alan Ağlasun İlçesinin 10 km. kuzeyindeki Sagalassos antik şehrinin çanak-çömlek (sherds) parçalan üzerinde X-Ray ve kimyasal analiz testleri yapmışlardır. Bu çalışmalar ışığında Isparta-Halıkent kil yataklarının volkanik kayaçlardan özellikle tüflerin ayrışıp yeniden depolanmasından, Kocagöl kil yataklarının da feldspat ve ofiyolitik karmaşığın ayrışma ürünü olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca gri, sarımtırak renkli kohezyonlu bu iki kil yatağının mineral kompozisyonunun da benzer olduğu ve Smektit (Montmorillonit) illit, kalsit, kuvars, kaolinit, karışık tabakalı kil mineralleri ve dolomit ihtiva ettiği görülmüştür. Sagalassos antik şehrinin yapılanmasında kullanılan kilin Kocagöl' den alındığı ihtimali de kuvvetlenmiştir. Bu kil yatakları üzerinde yapılan deneyler sonucu îdi dışındaki materyallerin kuvars ve kalsit oluşturmaktadır. Bunların toplam ağırlıkça oranı %50 yi geçmektedir. Adı geçen killerin tane birim hacim ağırlığı 2,73 t/m3 civarında olup likit limit (LL) 27- 36, plastik limit (PL) 20-22 değerleri elde edilmiştir. Elek analizlerinde 3 mm den büyük numune % 0,65, 0,2-3 mm arasındakiler %30 ve diğerlerini de kil boyutundaki materyaller oluşturmaktadır. Bu deneyler neticesinde bu killerin tamamının tuğla yapımına elverişli az bir kısmınında hem tuğla hemde kiremit imaline elverişli olduğu sonucuna varılmıştır.

11 ABSTRACT This work concerns the determination of minerological and ^engineering characteristic of clay-beds located between İsparta and Bucak (Burdur) towns. For this purpose having the greatest clay reserves, Halıkent Ağlasun-Kocagöl and Terra-rosa clay-beds are sampled for investigating the minerological and engineering properties The clay-beds in the investigation area are surrounded by volcanic rocks such as tracki-andesites volcanic ashes, tuffs, ophiolite complexes, sandstones, shalesand limestones. The twelve clay samples taken from the prementioned beds are examined by X- Ray, differential thermal analysis (DTA) and various chemical tests. Our results were joined with the analysis results of earlier researches who worked on the remnants found in antic city of Sagalassos. The analysis results lead to that Halıkent clay-beds are formed by the redeposition of volcanic klastics specially of tuffs, and Kocagöl clay-beds are formed through the alteration of feldspate and ophiolite complex. These two grey and yellow like and cohesioned of montmorillonite, illite, calcite, quartz, caolinite and dolomite. The quartz and calcite minerals having the non-clay minerals, from more than 50 % of the toxal material, weight wise. The engineering properties of the above mentioned may be listed as follows. The clay density in approximately 2.73 t/m-*, its liquid limits (LL); is 27 to 36 and its plastic limit is between 20 and 22. From particle size analyses show that the materials larger than 3 mm. is around 0,65 %, the large size between 0,2-0,3 mm. is 30 % and the rest of them are in clay size. It was also concluded that these type of clays are suitable for brick-making and a minor amount, found to be suitable for are both brick and tile making.