Marshall planı ve Türkiye`de uygulanışı 1948-1957

Abstract

iÖZETkinci Dünya Savaşı sonrasında, Avrupa ekonomik açıdan tamamen çökmüştü.Savaş sırasında üretim kaynakları silah üretimine kaymış, üretim durma noktasınagelmiş, açlık başgöstermişti. Savaştan güçlenerek çıkan Sovyetler ise, Avrupa'nın budurumundan faydalanmak istemiş, komünizmi yaymak için özellikle Doğu Avrupaülkeleri üzerinde, baskıcı bir tutum izlemeye başlamıştır. Bu ülkelerde komünist rejimiyerleştiren Sovyetler'in tutumu karşısında durabilecek tek güç ise Amerika idi.ngiltere'nin, Yunanistan'a yaptığı ekonomik yardıma devam edemeyeceğinibildirmesi üzerine, Amerika Birleşik Devletleri Truman Doktri'niyle, Türkiye veYunanistan'a, komünist rejime dolayısıyla Sovyetler'e karşı durabilmesi için askeri veekonomik yardımda bulunmayı kabul etmiştir.Truman Doktrini'nin ilanından beş ay kadar kısa bir süre sonra, Batı Avrupaülkelerini kapsayacak şekilde daha geniş çapta bir yardıma karar veren AmerikaMarshall Planı'nı ilan etmiştir. Onaltı Avrupa ülkesi ve Almanya'yı temsil eden işgalgüçleri, Sovyet Rusya'nın katılmadığı Paris Konferansı'nda bir araya gelmiş veyardımın nasıl ve nerelerde kullanılacağı konusunda Avrupa Kalkınma Prıogramı'nıhazırlamışlardır.Bir takım düzeltmelerden sonra, Amerikan Kongresinde de, tüm muhalefeterağmen oylanan Marshall Planı'yla birlikte 1948-52 dönemini kapsayan, dört yıllıkekonomik yardım süreci başlamıştır.Amerika'yı, bu yardıma iten en büyük sebep, Sovyet tehdidi idi. Bununla birlikte,Avrupa'nın ekonomik açıdan çökmüş olması ve Amerika'nın en büyük pazarınıkaybetme ihtimali ikinci büyük sebep olmuştur. Sovyet Rusya'nın Almanya konusundada uyuşmaz bir politika izlemesi sonucunda ilan edilen, Marshall Planı'yla, AmerikaAvrupa'daki üstünlüğünü, Sovyet Rusya'nın elinden almıştır. Avrupa'ya yaptığıyardımın karşılığında, ihracat miktarının dolayısıyla üretiminin düşmesini engellemiş,iiaynı zamanda yaptığı yardımların nerede kullanılacağına müdahale ederek, Avrupa'yıekonomik açıdan kendine bağlı hale getirmiştir.Türkiye ise savaş sonrası içinde bulunduğu yalnızlıktan kurtulmak ve Sovyettehdidinden uzaklaşmak için, Amerika ve Batı'ya sığınmıştır. Truman Doktrini veMarshall Planı'na ekonomik açıdan kendini kurtaracak neredeyse tek çözüm gibiyaklaşan Türkiye'de yönetimlerin başarısını bile neredeyse Amerika'dan alınan yardımmiktarı belirler hale gelmiştir.Marshall Planı'na, ilk anda savaşa katılmadığı, yıkıma uğramadığı ve elinde dövizve altın rezervi tuttuğu için dahil edilmeyen Türkiye, bürokratik çabalar sonucundaAvrupa'nın tahıl ambarı olmayı kabul etmek ve ağır sanayisinden vazgeçmek koşuluyladahil edilmiştir.Marshall Yardımlarından faydalanıldığı süre içinde, Türkiye en az yardım alanülkelerden biri olmuştur. Alınan yardımlar da gerektiği gibi kullanılamamış, uzun vadeliplanlar yapılamamış ve yardımlarla daha çok günü kurtarma çabaları içinde bütçeaçıkları kapatılmıştır.Amerika'nın Türkiye'yi tarıma ve hafif sınaiye yönlendirmesi sonucunda isesanayide planlanan atılım gerçekleşmemiştir. Alınan dış krediler sonucunda borçlanmave ithalatın ihracatın hep üstünde olması sonucu cari açıklar artmış ve ekonomi alınanmahsül seviyesine göre seyretmiştir.Sonuç olarak, Marshall Planı dünyadaki güç dengesinin ibresini, Amerika'danyana çevirmiş, Avrupa kısa zamanda kalkınmıştır. Fakat, bu yardımın Türkiye açısındansonuçları tartışmalıdır. Küçük Amerika haline getirilen Türkiye, yardımlardanumduğunu bulamamış, kendi çözüm yolunu bulma yoluna gitmemiş ve kurtuluşu hepdışarıda aramanın bedelini ödemiştir.

iiiABSTRACTAfter World War the Second, European economy had collapsed. During the war,the production sources had been used for gun machinery and people started to starve.The Soviet Union, who had ended the war getting stronger, started to make pressureover Eastern European Countries to spread communism. The only country which couldstand against Soviet Union was America.After United Kingdom had declared that, she wouldn?t be able to continueeconomic aid to Greece; The United States, decided to help Greece and Türkiye in orderto stand against communism and Soviet Union.Five months after the Truman Doctrine?s declaration, the United States decided amore comprehensive aid plan called as Marshall Plan. The United States,sixteenEuropean countries and occupant countries representing Germany except Soviet Russiamet at Paris Conference and decided European Recovery Program.In spite of a considerable opposing camp, the Marshall Plan had been voted onCongress and got admission. This admission initiated the economic aid process between1948-1952.First reason that pushed United States for this help was, the Soviet Union threat.The second reason was the economic ruins of Europe, and the probability of losing herbiggest market. The Marshall Plan, that was declared also due to Soviet Union?sumcomprimising behaviour, made United States predominant in Europe. United States,protected her export amount from decreasing, thanks to the Marshall Plan. At the sametime, she had the European countries economically bounded to her by interfering theEuropen countries where to use the aid she gave.Turkey had get closer to the Western countries and United States, since shewanted to get rid of her loneliness policy during the war. She thouht that the only wayto solve her economical problems was to get aid. Even the success of the governmentwas measured according to the amunt of aid.ivTurkiye wasn?t icluded in the Marshall Plan due to either her exchange and goldreserves or the reason that she hadn?t enter the war. Turkiye had been included in theplan after very long bureaucratic efforts but she would have to expect being the grainambar for Europe and give up heavy industry.Turkiye had always been one of the countries, who got the least amount of aid.Also she could?nt have used the aid properly or made long term plans. She usually hadused the aid to close the budgetary deficit for saving the day.As United States canalized Turkiye to the agriculture and hafif sanayi, Türkiyecouldn?t develop her industry. The loans had increased becouse she used big amunts ofouter credits and the import amount was always bigger than the export amount.As conclusion, The Marshall Plan helped United States to get stronger and moreefficient in World policy. Europe developed in a short time. But Türkiye became juniorAmerica. She couldn?t use the aid properly and she never got what she expected. Shepaid for her mistake that she never tried to solve her problems on her own.