Hacıbalışarklısı-Mayhmutlarşarklısı-Irmak köyleri (Kırıkkale) arasındaki üst kretase istiflerinin temel jeolojik özellikleri

Abstract

ÖZET Bu araştırma, Kırıkkale ili sınırları içerisinde, Irmak, Hacıbalışarklısı ile Mahmutlar şarklısı köyleri ve civarındaki özellikle üst Kretase yaslı çökellerin temel jeoloji özelliklerini kapsamaktadır. inceleme alanında temeli Kılıçlar Grubu oluşturur. üst Kretase (Senomaniyen- Kampaniyen) yaşlı olan Kı lıçlar Grubu, Hi sark öy Formasyonu ve Karadağ Formasyonu olmak üzere iki ayrı birime ayrılarak incelenmiştir.Hisarköy Formas yonunun egemen litolojisini çak ı 1 taş ı, kum taşı, şeyi ardalanma- sı ve serpantin olistolit ve olistostromları oluşturmaktadır. Formasyon iki üyeyi kapsamak tadır. Bunlardan Kocatepe kireçtaşı üyesi değişik tip kireçtaşlarını içerir. Radyolarit üyesi ise kırmızı renkli radyolar itlerden ve çamurtaşı aratabakalarından meydana gelir. Karadağ Formasyonu altta yeralan Hisarköy For masyonu ile yanal ve düşey geçişlere sahiptir. Formasyon kumta- şı,çakıltaşı,şeyl ve killi kireçtaşları ile temsil edilir. Kum- taşları ve nadiren şeyi ve çak il taşı aratabakalarından oluşan, Maestri ht iyen yaşlı Ilıcapınar Formasyonu Kılıçlar Grubu ile geçişi idir.Maestrihtiyen yaşlı diğer bir birim, kum t aşı, şeyi ar dal anmasından ve nadiren ince taneli çak il taşı, marn ve kil- taşlarmdan oluşan Bölükdağ Formasyonu* dur. Bu birim Ilıcapınar Formasyonu üzerine uyumlu olarak gelmektedir.Yörede Kretase- Tersiyer sınırı uyumludur. Bu sınır Dizil i taslar Formasyonu içerisindedir. Bölükdağ Formasyonu üzerine geçişli olarak, deği şik tipte çak il taşlarından, kumtaşlarından, şeyllerden ve bu litolojiler arasında blok halinde izlenen resi fal karakterli kireçtaşı olistolitlerden oluşan, üst Maestrihtiyen - Paleosen yaşlı Dizilitaşlar Formasyonu gelir.Eosen(îpresiyen-Lütesiyen) yaşlı Mahmutlar Formasyonu, Dizilitaşlar Formasyonu üzerine uyumlu gelir. Birim Kabaktepe üyesi, Taş lidere üyesi ve Karage- dik üyesi olmak üzere üç ayrı üyeye ayrılmıştır. Kabak tepe üye si, çakıltaşlarından ve arakatkılı kumtaşları ile şeyllerden; Taşlıdere üyesi neritik kumtaşları ve arakatkılı çamurtaşlarından;Karagedik üyesi ise kumtaşları, çakıl taşları ve özellikle orta kesimlerde şeylerden meydana gelmiştir. İnceleme ala nında gölsel karakterli Neojen (Pliyosen ?) çökelleri de gözlenir. Bu çökeller daha yaşlı birimleri uyumsuzlukla örter. Yöredeki en genç çökeller olarak alüvyonlar yeralır. Bölge Eosen'den sonra, muhtemelen Oligosen' de Orta Alpin orojenezinin etkisi altında kalmıştır. Genel olarak NNW - SSE doğrultusunda gelişen bir sıkışmaya uğramıştır.Bunun netice sinde SSW - NNE gidişi i bindirmeler, NW ve NE gidişi i kıvrımlar, NE gidişli doğrultu atımlı faylar gelişmiştir.

11 ABSTRACT This study invastigates general geology of Irmak and Hacıbalısarklısı and Mahmut larsarkl ısı villages (Kırıkkale, Central Turkey) particularly emphasizing on Upper Cretaceous aged deposits. The basement deposits in the area, is Kılıçlar Group. This group, Cenomanian to Campanian in age, includes Hisarköy Formation and Karadağ Format ion. The Hisarköy Formation is composed mainly of rhythmitically deposited conglomerates, sandstone and shale, and serpantine olistoliths. The formation comprises two members, namely as Kocatepe limestone member and Radyolar ite member. The Kocatepe limestone member have various type limestones. The Radyolar ite member consists of red coloured radyolarites interbedded with muds tones levels. The relationship between the overlying Karadağ Formation and the Hisarköy Formation is conformable. Both formations have lateral an vertical changes. The Karadağ Formation is composed of sandstone, conglomerate, shale and clayey limes tones. The Mestrichtian aged Ilıcapınar formation overlies conformable and transsitionally the Kılıçlar group. It contains mainly sandstones, rarely shale and conglomerates. Another formation of late Cretaceous Period is Bölükdağ Formation. This formation also overlies conformably the Ilıcapınar Formation and include rhythmitically deposited sandstone and shale and occisionally fine graded conglomerates marl and claystones. Cretaceous - Tetriary boundary in the area is conformable and this boundary is within Dizilitaslar Formation (Upper Maestri chtian to Pal eocene in age) overlying the Bölükdağj Formation and composing of various types conglomerates, sandstones and shale interbedded with reefal limestones blocks. Eocene aged ( Ypreciene to Lutetian ) Mahmutlar Formation occurs on the Dizilitaslar Formation. The formation includes three members namely as Kabak tepe member composing of conglomerate, interbedded with sandstones and shale ; Taslidere member containing neritic sandstones and muds t ones p Karagedik member having sandstones, conglomerate and shale which particularly appear in the middle of the member. Neogene (Pliocene '?> lacustrinal deposits outcrop the study area. They overlies unconformably the basement other deposits. The youngest deposits in the area are alluviums. It is though that the region was affected by the middle Alpine orogene during Oligocene. A compression NNW - SSE in direction affected the region. In the result of these compressions SSW - NNE overthrusts, foldings, NW and NE in directions, and strike slip faults, NE in direction appeared.