Isparta ve yöresinde sebze olarak tüketilen yabani otlar üzerine bir araştırma

Abstract

Bu araştırma, 1996 yılında İsparta ve yöresinde sebze olarak tüketilen yabani otların tespit edilmesi ve besin içeriklerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Araştırmada; keçisakalı (Scorzonera cana (C.A.Mey.) Hof fm. ), toklu başı (Si lene alba (Mili.) Krause), sulu ballık (Anchusa arvensis (L.) Bieb.), ibrahim otu (Capsel la bursa-pastoris (L.) Medik.), ebegümeci (Malva neglecta Wallr.), eşek marulu (Taraxacum androssovii L.), labada (Rumex patientia L.), gökbaş (Centaurea depressa Bieb.), tavuk kursağı (Si lene vulgaris (Moench) Garke), turp otu (Rhaphanus raphanistrum L.), bicibici (Cerastium maeranthum Boiss.), gelincik (Papaver dubium L.), güneyik (Cichorium intybus L.), yemlik (Tragopogon longirostris Bisch.), makas otu (Lithospermum officinale L.), keklik otu (Sonchus oleraceus L.), sakız otu (Taraxacum officinale Web.), yılancık otu (Arum dioseoridis Sm. ), çatlak otu (Boreava oriental is Jaub.et Spach), öküzdili (Crepis frigida Boiss.) ve madımak ( Po1ygonum cognatum Meissn.) olmak üzere 21 tür yabani otun sebze olarak kullanıldığı belirlenmiştir. Sebze olarak kullanılan söz konusu yabani otların besin değerleri; kuru madde, pH, kül, askorbik asit, protein, azot, fosfor, potasyum, kalsiyum, demir, mangan ve sodyum bakımından incelenmiştir. Araştırma sonuçları aşağıdaki şekilde özetlenebilir: 1. Yörede sebze olarak kullanılan yabani otlar taze olarak, salatası yapılarak ya da pişirilerek tüketilmektedir. 2. En çok tüketilen otlar; ebegümeci (Malva neglecta Wallr.) labada ( Rumex patient ia L.), gelincik (Papaver dub i um L.), güneyik (Cichorium intybus L. ) ve sakız otu (Taraxacum officinale Web.) 'dur. 3. En yüksek kuru madde (% 18.77), kül (2.87 g), protein1 1 (4.72 g), azot (0.75 g) ve demir (2.06 mg) miktarı ebegümeci (Malva neglecta Wallr.) otunda tespit edilmiştir. 4. pH değerinin sulu ballık (Anchusa arvensis (L.) Bieb.) otunda en yüksek (6.40), yılancık otu (Arum dioscoridis Sm.)'nda ise en düşük (4.60) olduğu belirlenmiştir. 5. En yüksek askorbik asit içeriği (165.91 mg) yılancık otu (Arum dioscoridis Sm.)'nda bulunmuştur. 6. En yüksek fosfor içeriği (157.44 mg) keçisakalı (Scorzonera cana (C.A.Mey.) Hof fm. ) otunda tespit edilmiştir. 7. Bicibici otu (Cerastium macranthum Boiss.)'nun potasyum (1100 mg) ve sodyum (104.67 mg) miktarı bakımından en yüksek değere sahip olduğu bulunmuştur. 8. Turp otu (Rhaphanus raphanistrum L.) kalsiyum bakımından en zengin (390.92 mg) çıkmıştır. 9. Mangan miktarı bakımından en yüksek değere (1.93 mg) ibrahim otu (Capsel la bursa-pastoris (L.) Medik.)'nun sahip olduğu saptanmıştır.

Ill ABSTRACT This study was carried out to determine the wild plants used as vegetable and nutritional values of them in İsparta province in 1996. It was determined that 21 wild plants were used as vegetable in İsparta. All of the collected plants were identified. Names of these plants are keçisakalı (Scorzonera cana (C.A.Mey. ) Hof fm. ), toklu başı (Silene alba (Mill.) Krause ), sulu ballık (Anchusa arvensis (L.) Bieb.), ibrahim otu (Capsel la bursa-pastoris (L.) Medik.), ebegümeci (Malva neglecta Wallr.), eşek marulu (Taraxacum androssovi L.), 1 abada (Rumex patient ia L.), gökbaş (Centaurea depressa Bieb.), tavuk kursağı (Si lene vulgaris (Moench) Garke), turp otu (Rhaphanus raphanistrum L.), bicibici (Cerast ium mac ran t hum Boiss.), gelincik (Papaver dub ium L.), güneyik (Cichorium intybus L.), yemlik (Tragopogon longirostris Bisch.), makas otu (Lithospermum officinale L.), keklik otu (Sonchus oleraceus L.), sakız otu (Taraxacum officinale Web.), yılancık otu (Arum dioscoridis Sm. ), çatlak otu (Boreava orientalis Jaub.et Spach), öküzdü i (Crepis f rigida Boiss.) and madımak (Polygonum cognatum Meissn.). Amount and kind of consumption of the plants were determined by survey and inquiry. Some analyses were done to evaluate the nutritive values of the herbages. The dry matter, pH, ash, ascorbic acid, protein, nitrogen, phosphorus, potassium, calcium, iron, mangan and sodium contents were determined. The results can be summarized as fallows: 1. Local vegetables are eaten as freshly, salad or cooked. 2. Most commonly consumed plants in the region are ebegümeci (Malva neglecta Wallr.), 1 abada ( Rumex patient ia L.), gelincik (Papaver dub ium L.), güneyik (Cichorium intybus L.) and sakız otu (Taraxacum officinale Web.). 3. The highest dry matter (18.77 %), ash (2.87 g), proteinIV (4.72 g), nitrogen (0.75 g) and iron (2.06 mg) contents were obtained in ebegümeci (Malva neglecta Wallr.). 4. pH value was the highest (6.40) in sulu ballık (Anchusa arvensis (L.) Bieb.) and the lowest (4.60) in yılancık otu (Arum dioscoridis Sin. ) 5. Ascorbic acid content was highest (165.91 mg) in yılancık otu (Arum dioscoridis Sm. ). 6. The highest phosphorus (157.44 mg) content was obtained in keçisakalı (Scorzonera cana (C.A.Mey.) Hof fm. ) 7. The highest potassium (1100 mg) and sodium (104.67 mg) contents were obtained in bicibici (Cerast ium mac ran t hum Boiss. ). 8. The highest calcium content (390.92 mg) was found in turp otu (Rhaphanus raphanustrum L. ) 9. The highest mangan (1.93 mg) content was obtained in ibrahim otu (Caps el la bursa-pastoris (L.) Medik.).