Hukuk devleti ilkesinin teorik ve pratik açıdan içeriksel dönüşümü

Abstract

ÖZET Hukuk devleti ilkesi, bir toplum ve ülkenin uygar ve adil bir toplum ve ülke olarak nitelendirilebilmesi için olmazsa olmaz koşullardan birisi olarak değerlendirilebilir. Bu ilke, genel hatlarıyla, bir toplum ve ülkedeki tüm hukuka ilişkin eylem ve işlemlerin ve ilgili tüm birey ve kurumların hukuk çerçevesinde oluşması ve hukuksal denetime bağlı sayılması vurgusunu taşır. Hukuk, devleti ilkesi, zaman içerisinde, uygulama ve teorideki gelişme ve gereklilikler doğrultusunda önemli anlamsal içerik dönüşümüne uğramıştır. Buna göre, özet olarak, bir toplum ve ülkenin, hukuk devleti ilkesinin gereklerini yerine getiriyor olarak değerlendirilebilmesi için, ilgili eylem ve işlemlerin ve özne birey ve kurumların denetiminin pozitif hukuk çerçevesinde gerçekleştiriliyor olması yeterli gelmemekte, uygulanan 'hukuk'un- da aynı zamanda genel geçerli ve uluslar arası normatif geçerliliği bulunan temel hukuk yaklaşımının gereklerine uygun olması gerekmektedir. Hukuk devleti ilkesinin başlıca temel öğeleri olarak; yargı bağımsızlığı ve güvenliği, temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınması, erkler ayrımı,yasama ve yürütme işlemlerinin hukuksal denetime tabi olması, hak arama yollarının mevcut oluşu ve evrensel hukuk değerlerine uygunluk gibi temel ilkeler öne çıkarılabilir. Eleştirel olarak bakıldığında, ülkemizde hukuk devleti ilkesinin görünümü çerçevesinde mevcut bazı sorunsal durumların varlığı da dikkat çekmektedir.Tüm bu olumsuzlukların evrensel bilgi ve uygar toplumsal tutumlarla ancak giderilebileceği açıktır.

ABSTRACT State of law principle may be considered one of the crucial conditions for description of a country and a society as civilized and just. Framework of this principle basically contains that all law related relations, acts and institutional mechanisms are defined and bound by the law within a country and a society. State of law principle has transformed within time in the route of development in theory and practice and as a result of those developments the principle's semantic notion has been evolved. In the light of those developments, it's not enough that a country and a society's order defined by positive law of a state besides the practice of `law` should have described according to universal principles of law. Among the basic elements of state of law principle; freedom and security of jurisdiction, protection of fundamental rights via legal mechanisms, separation of powers, examination of legislative and governmental acts, rule based decision making process and harmonization with universal legal values could be listed as the most prevailing elements: From a critical point of view, status quo of the principle in our country has some difficulties. It is clear that those difficulties can be overcome by universal knowledge and civilized societal attitudes.