Nasreddin Hoca fıkralarının eğitim yönünden değerlendirilmesi

Abstract

1NASREDD N HOCA FIKRALARININ EĞ T M YÖNÜNDENDEĞERLEND R LMESHazırlayan: Hakan DEDEBAĞIÖZETAraştırmanın genel amacı; Nasreddin Hoca'nın eğitimci yönünü ortaya koyarak,onun mizahın kendisi haline gelen varoluşsal benliğinden coşmuş fıkralarından, gençkuşağın öz benindeki doğal yetileri uyandırma bağlamında nasıl yararlanılabileceğisorusuna cevap aramaktır. Bu amaçla araştırma; kaynak taramaya dayalı olarak, geneltarama tekniği ve içerik çözümlemesi ile elde edilen bilgilerin yorumlanmasıylayürütülmüştür.1 Birinci derecede kaynak olarak `Nasreddin Hoca Fıkraları` diye bilinennükteler esas alınmıştır. Onun fıkraları Türk'ün zekâ inceliğini, nükte gücünü ve hayatfelsefesini en güzel biçimde yansıtmaktadır. Türk halkının mizah dehasının başta gelentemsilcilerinden biri Nasreddin Hoca'dır. Birçok sanatkâr, yazar ve karikatüristin ilhamkaynağı da o olmuştur.Araştırma sonucu ulaşılan kritik bulgular şöyle özetlenebilir:*Nasreddin Hoca, kelimenin tam anlamıyla eğitimci bir millû şahsiyettir.Yediden yetmişe her yaştaki Türk halkı onu tanımakta, sevmekte, onun fıkralarını kendimizahına vasıta yapmaktadır. Nasreddin Hoca'nın bu derece gönülden sevilmesinin anasebebi, onun nüktelerinde ele alınan konuların hayatla iç içe olması ve hiçeskimemesidir. Çünkü bu nükteler, Türk'ün bilinçaltı/bilinç/bilinç ötesi sezgiselyetilerini kendi dönemi itibariyle belli ölçüde yansıtmaktadır.*Nasreddin Hoca'nın fıkralarına gülünür, ama asıl amaç güldürme değil,düşündürerek insan davranışlarında müspet yönde değişiklik meydana getirmekmaksadıyla insanları kılavuzlamaktır. lk bakışta Nasreddin Hoca fıkralarında birmantıksızlık, bir düzensizlik ve bir tutarsızlık göz önüne serilir. Nasreddin Hoca buyolla; insan zihnindeki kaotik durumu ve öz benin içerdiği kozmosu deneyimlemekte veyansıtmaktadır. Bu bağlamda; Nasreddin Hoca'nın fıkralarının ilk bölümünde doğalzekâ ve sezgisel yetiler yerine zihinsel karmaşa görünümü hâkimdir. Bunun önemli birsebebi, her bilinçlilik düzeyi ile bağlantı halinde olma yani bütünlük vizyonudur.1Hasan Akgündüz, ?Eğitime Dair Kurumsal ve Tarihsel Çözümlemeler? Yüksek Lisans Ders Notları,Diyarbakır, 2007.(Araştırmanın özet/amaç/varsayımlar/sınırlılıklar kısmı bu yapıttan yararlanılarak veöğretim üyesinin doğrudan katkılarıyla raporlaştırılmıştır.)2Fıkraların ikinci bölümü ise, insanın yüksek benliğini yansıtan doğal zekâ ışımasıniteliğindedir.*Nasreddin Hoca'nın fıkralarında tabiat ve toplum unsurları çoktur. Onunnüktelerinin ayırt edici özelliği, zamana, mekâna, olaylara ve problemlere uygunluk arzetmesidir. Bu yönüyle Nasreddin Hoca, büyük bir eğitimcidir. Bu nüktelerin bir özelliğide, her zaman vukû bulması muhtemel olan sade olayları konu edinmesidir. Bu se-bepten nüktelerdeki dersler, her zaman tazeliğini koruyacak niteliktedir.*Nasreddin Hoca'nın eğitime en yaratıcı katkısı insan bilincini bloke edenciddiyet ve lakaytlık ikileminde özdeşleşme zincirini kırması, insan varoluşuna mizahve kutsama temelinde oyun bilinci ile yaklaşma farkındalığı getirmesi ve insanın yüksekbenliğini/sezgisel yetilerini öne çıkarmasıdır.*Araştırmada Nasreddin Hoca'nın fıkraları, eğitim açısından bir tasnife tabitutulmuş, fıkralarla farklı alanlarda verilen eğitsel mesajlar tek tek değerlendirilmiş vefıkraların dil duyarlılığı kazanımına katkıları incelenmiştir. Konunun daha iyianlaşılması için, yeri geldikçe bazı gözlemlerle, başka fıkra ve nüktelere de yerverilmiştir. Ancak az da olsa, bir kaç fıkra, birden fazla konuya misal teşkil ettiğinden,birkaç yerde kullanılmak zorunda kalınmıştır.*Nasreddin Hoca, sadece bir eğitim nazariyecisi olarak görülmeyeçalışılmamıştır. Yalnız Nasreddin Hoca'nın temsil ettiği bu kültürün, nasıl bir insanyetiştirmek istediği hususunda önemli ipuçları elde edilmiştir.*Dikkat çekmek istenilen bir konu da, Nasreddin Hoca fıkralarının, genellikle,çocuklar için olduğu kanaatinin yaygın oluşudur. Aslında bu nüktelerden ders almasıgerekenler, öncelikle büyüklerdir.Anahtar Sözcükler: Nasreddin Hoca, Nasreddin Hoca Fıkraları, NasreddinHoca'nın Eğiticiliği, Nasreddin Hoca Fıkralarının Eğitsel Değeri, Türkçe Sevgisi.

1NASREDDIN HODJA'S JOKES? EVALUATION FROM THE POINT OFEDUCATIONPrepared by Hakan DEDEBAĞIABSTRACTThe main objective of the research is, putting forward Nasreddin Hodja'seducator aspect in growing new generations' training, equipping humanist values,gaining fine senses such as tolerance, love and kindness, growing as a secular anddemocratic individuals by mentioning importance of Nasreddin Hodja's jokes, necessityof utilizing in education environment and to bring up whether Nasreddin Hodja is aguiding educator who wakens scales of natural values in proactive consciousness or not.For this reason, the research was executed by interpreting information which gainedfrom general researching technique and content analysis based on the sourceresearching. As a first degree source, witty remarks were taken as a basis which wasknown as Nasreddin Hodja jokes. His jokes reflect Turk's wittiness, power of wittyremarks and life philosophy in the best way. Nasreddin Hodja is one of the leadingrepresentatives of Turkish people's humor genius. He became an source of inspirationfor many artisans, writers and caricaturists.The significant findings reached on basis of the research can be summarized asfollows:*Nasreddin Hodja in the strictest sense of the word is an educator nationalcharacter. Everybody young and old alike know, love and make his jokes an instrumentfor their humor sense. The main reason, why Nasreddin Hodja is so loved by heart is thesubjects which are as large as life with his witty remarks are from the real life and nevergets old. Because, these witty remarks reflect both the Turk's intelligence andsubconscious in an obvious way.*Nasreddin Hodja's jokes make people laugh but the main purpose is not tomake laugh, but guide people in order to make changes in people's behaviors in apositive way. At first sight; an illogical behavior, irregularity and inconsistency isbrought into sunlight by Nasreddin Hodja's jokes. In this way, Nasreddin Hodja wantsto prompt excellence sense and scales of natural values which people have.2*Nasreddin Hodja doesn't show his intelligence in the first part of his jokes. Thisis for coming down the common people's level. In the second part he gives the lessongradually. On the other hand, his witty remarks address every level of people.*There are many nature and public elements in his jokes. The distinctivecharacteristics of his witty remarks are that they are suitable for time, place, events andproblems. In this way he is a great educator. Another feature of these witty remarks, areincluding ordinary events which are probable to occur at any time. Therefore the lessonsin the witty remarks are at a quality which protects its freshness.*Nasreddin Hodja's power which causes to gain behavior in the contribution toeducation progress is thought in cognitive, psychomotor, sensual extents and evaluatedthat it is especially foreground in sensual extent.*In the research, Nasreddin Hodja's jokes were subjected to classification fromthe point of education, the messages which were given by the jokes evaluated one byone and jokes' contribution to language sensitivity acquisition were surveyed. In orderto be understood the subject better, some other observations, jokes and witty remarkswere mentioned when needed. But, even it is rarely, a few jokes had to be used morethan once because they form as an example for more than one subject.*Nasreddin Hodja exactly has never been considered as an education theorist.But important clues were obtained about what kind of a person this culture raises thatNasreddin Hodja presents.*Another subject that should be concerned is the common idea that NasreddinHodja jokes are generally for children. Actually, the ones who should primarily take alesson from these jokes are adults.Keywords: Nasreddin Hodja, Nasreddin Hodja Jokes, Nasreddin Hodja's Tutorial, TheEducational Values of Nasreddin Hodja Jokes, Turkish Love.