Türk modernleşmesinde oryantalizmin etkisi ve kadın sorununa yansımaları; Diyarbakır örneği

Abstract

Bu çalışmada ilk olarak Doğu ile Batı arasındaki ilişkileri incelemede bir dönüm noktası oluşturan Edward Said'in Oryantalizm teorisinden yola çıkarak Türkiye'de modernleşme sürecinin oryantalist tahayyülden nasıl etkilendiğini ve bu etkilenimin toplumsal cinsiyet politikalarını nasıl belirlediğini incelemeye çalışacağız. Aynı zamanda oryantalizmin çoklu görünümlerinin varlığı argümanına dayanarak Türkiye'nin oryantalizm merkezli modernleşme çabasının özellikle ülkenin Doğu bölgelerinde kadının toplumsal konumunu nasıl şekillendirdiğini ve Doğu'lu kadın üzerine oluşturulan söylemin gerçekliği üzerine yoğunlaşacağız. Çalışmamız Türk modernist elitlerinin oryantalizmin etkisiyle tanımladıkları Doğu kadını imgesinin verili gerçekliğe oturup oturmadığını ve özellikle Kemalist ideoloji ve Avrupa merkezci bir pencereden Doğu'ya bakmanın gerçekleri ne kadar kavrayabileceğini sınamayı hedeflemektedir.Çalışmanın ana teması Batı dışı modernleşme çabalarının kendi toplumsal gerçekliğine karşı geliştirdiği Batılı ve önyargılı bakış açısının en belirgin olduğu alanın toplumsal cinsiyet kimlikleri alanı olduğunu ve bu nedenle başarısızlık ve çelişkilerin en çok bu alanda gözle görülür hale geldiğini ortaya koymaya çalışmaktır.Türkiye gibi ulusal inşanın geç kaldığı ülkelerde modernleşme zaten sancılı,tepeden ve baskıcı bir süreç olarak yaşanırken Türkiye'nin kendi özgünlükleri de ülkenin özellikle doğu ve batısı arasında daha gerilimli bir ilişkinin ortaya çıkışına neden olmuştur. Modernist elitlerin ideolojik duruşuna hakim bir içsel ve örtük oryantalizmin varlığı özellikle Doğu bölgelerinde yaşayan kadınlara yönelik bir medenileştirme, modernleştirme çabası içine girilmesine neden olmuştur. Bu nedenle Batı merkezli bir gerçeklik projesi olarak Türk modernleşmesi ve onun cinsiyet politikalarının başarısızlığı üzerinde durmak istenmektedir. Bu başarısızlığın en belirgin olduğu yerler ise ülkenin Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleridir. Geleneksel ve özgül değerlerin Batılı değerler lehine göz ardı edildiği modernleştirme süreci, bölgenin kendi sosyo-ekonomik gerçeklikleri göz önüne alınmadan gerçekleştirildiği için istenilen başarıyı yakalayamamıştır. Milliyetçi bir öze sahip oryantalist söylemin Doğu'ya ve Doğulu kadınlara karşı geliştirdiği güvensiz, üsten ve dayatmacı medenileştirme çabalarının milliyetçi ve oryantalist özü bu bölgede kadının sosyo-ekonomik koşullarının geliştirilmesinde ki başarısızlıkta önemli bir etkendir.Çalışmada teorik çerçevenin oluşturulmasıyla birlikte Doğulu kadınların Batılı tahayyüllerin oluşturduğu resmin neresinde yer aldıkları, Doğulu kadınların Batılı hemcinslerinin algıladıkları gibi pasif,suskun, edilgen nesneler mi yoksa Batılı algılayışla örtüşmese de eylemselliğe sahip pratik, güçlü ve çözüm üretme kapasitesine sahip öznellikler mi olduğunu ortaya koyabilmekti. Bu amaçla Diyarbakır ilinin Sur içi bölgesinde 50 kadınla bir anket çalışması yapıldı. Kadınlara ekonomik, sosyal durumları aile içi ve evlilik ilişkileriyle ve siyasal duyarlıklarıyla ilgili sorular sorulup alınan cevaplar istatistiksel analize tabi tutuldu bazı yorum sorularının sonuçları ise çalışmada ayrı olarak yer aldı.Anahtar Kelimeler: Oryantalizm, Çoklu Oryantalizm, Toplumsal Cinsiyet, Kimlik, Söylem

In Thıs study first of all we try to analyze the effect of orientalism on Turkish modernization process and it?s gender policies with the help of Said?s Orientalism Theory. At the same time standing with the argument of Orientalist variations we focused on social situations of women in the eastern part of Turkey. We argued that Turkish modernist elite?s orientalist argument on eastern woman conditions do not reflect the reality of them.The main aim of this study is that; Third Word modernization experiences have been unsuccessful especialy on gender politicsbecause of it?s western centred and precudiced view point to traditional socio-economic charecteristic of society. Turkish modernization has been realized as a very conflictual process mainly because it?s shaped by an elite group from top to bottom. Moreover it exalt western values and reject all it?s own traditional socio-cultral values, an inclusive and latent orientalism have been coherent to it?s ideology. Thus Turkish elites have missioned themselves by civilization and modernization of provinces of the country especially of women in this regions. This charecteristic of modernization effort couse its own failure.In a therotical frame we examined that; Are eastern womens really passive, obedient and quite objects like western womens have seen them or are they active, productive objects having the power and the capacity of producing solutions. We made a survey with fifty woman living in Suriçi region of Diyarbakır and asked them questions about their social, economical conditions, family and marriage relations and their political sensitivity.Key Words: Orientalism, Orientalist Variations, Gender, İdentity, Discourse