19. yüzyıl Fransızca ve Türkçe kurgusal eserler ile edebi hatıralarda İstanbul

Abstract

?19. Yüzyıl Fransızca ve Türkçe Kurgusal Eserler ile Edebi Hatıralarda İstanbul? adlı çalışma ?Mekan Olarak İstanbul?, ?İstanbul'dan İnsan Manzaraları? ve ?İstanbul'da Sosyal Hayat? olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.Girişte, 19. yüzyıl İstanbul'unu işleyen Fransız gezgin edebiyatçılar ile Türk yazarların eserleri tanıtılmaktadır. Bu eserlerde İstanbul'da Fransız kültürünün ilgi gördüğü ve bunun sonucunda Fransızca ve alafranga yaşam tarzının yaygınlaştığına dair gözlemler önemli yer tutmaktadır.Tezin birinci bölümünde İstanbul, mekan olarak ele alınmaktadır. Fransız gezgin edebiyatçıların ve Türk yazarların İstanbul'u Avrupa kentlerinden ayıran ve ona bir Doğu kenti görünümü veren Boğaziçi, Eyüp semti, cami, saray, kahvehane, mezarlık gibi yapı ve mekanlar hakkında yazdıkları aktarılmaktadır. Yazarlar, bu mekanların şehrin genel manzarasına eşsiz bir görünüm kazandırıp Binbir Gece Masallarına benzediğini söylemektedirler. Beyoğlu ve çevresinin Batı kültürünü şartsız kabullendiğini, Eyüp semtinin ise geleneksel yaşam tarzı ve mimarisiyle Doğu'yu ve geleneği temsil ettiğini vurgulayarak Beyoğlu ve Eyüp'ü birbirlerine zıt iki semt olarak görmektedirler.İkinci Bölümde Fransızca ve Türkçe eserlerde İstanbul'dan insan manzaraları işlenmekte ve yazarların kentteki padişahlara, yerli gayri müslimlere, kadınlara, mürebbiyelere ve cariyelere bakış açıları ortaya konmaktadır. Aynı eserlerde Rum kadınlarının cinsel özellikleri ön plana çıkarılmakta ve İstanbul Yahudilerinin bankacılık, komisyonculuk gibi zahmet istemeyen mesleklerle uğraştıkları anlatılmaktadır. Bu bölümde son olarak İstanbulluların acımasızlık, cimrilik, kadercilik gibi olumsuz ve hoşgörü, misafirperverlik, yardımseverlik gibi olumlu nitelikleri hakkında yazılanlar ele alınmaktadır.Üçüncü Bölümde ise Fransızca ve Türkçe edebi eserlerde İstanbul'da sosyal hayatın nasıl yaşandığı konusu işlenmektedir. İstanbulluların mesirelerdeki eğlencelerinden, Ramazan ayındaki faaliyetlerden, kadın-erkek ilişkilerinden söz edilmektedir. Ayrıca şehirdeki ulaşım araçları, Boğaz'daki kayıklar ve kara ulaşımını sağlayan atlı arabalarla ilgili betimlemelere yer verilmektedir.

The work with the title ?19th Century French and Turkish Fictional Works and İstanbul in Literary Memoirs? mainly consists of three parts: İstanbul as setting, human descriptions from İstanbul, and social life in İstanbul.In introduction, the works on İstanbul by traveller French men of letters who came to İstanbul in the 19th century and Turkish works dealing with İstanbul in the same century are represented. In the works it is seen that the French culture increasingly became popular in İstanbul in that period and as a result, French and European style incresed their effects.In the first chapter of the dissertation, İstanbul is handled as the setting. Also in this section, some writings by various globe-trotting French men of letters and some Turkish writers on the landmarks like the Bosphorus, mosques, palaces, cafés and cemeteries which distinguish İstanbul from other European cities and also which make it seem like an oriental city, are stated. These writers depict Beyoğlu and Eyüp as two opposite districts, in their writings. Beyoğlu and its surroundings represent the modern and cosmopolitan lifestyle which has unconditionally assumed the western culture, whereas Eyüp, with its traditional clothing, wooden houses, and silent narrow streets, represents the Orient, Asia, and its tradition.In the second chapter, human descriptions from İstanbul given by French and Turkish writers in their works are represented and their views on non-muslims in the city, sultans, women, governesses of children and concubines are expressed. In the same works, sexual features of the Greek women are put forward and it is told that jews of İstanbul worked in banking and commission professions that were not tiring at all. In this chapter, finally negative characteristics like brutality, stinginess, and fatalism, and some positive characteristics like tolerance, hospitality, and charity of people of İstanbul are dealt with.In the third chapter, social life in İstanbul in French and Turkish literary works is dealt with. In these works, the entertainment in popular excursion spots, the activities in fasting month, Ramadan, the relationship between men and women of people of İstanbul are mentioned. Moreover, descriptions about the means of transportation in the city, boats in the Bosphorus, and horse cart wagons that provide the land transportation are given.