1950-2007 genel seçimler bağlamında siyasal temsil: Diyarbakır örneği

Abstract

Temsili demokrasilerde yurttaşlar siyasi haklarını doğrudan doğruya değil, kendi seçtikleri temsilciler aracılığıyla kullanırlar. Bu durum yurttaş ile seçmiş olduğu vekili arasında bir siyasal temsil ilişkisi meydana getirir. Bu nedenle siyasal temsil, temsili demokrasinin işleyişi bakımından en önemli hususlardan biridir. Çünkü bir ülkede temsilin gerçekleşme derecesi ve niteliği aynı zamanda o ülkedeki demokrasinin niteliğini ve kalitesini de ortaya koyar.Türkiye çok partili demokrasiye 1950 yılında geçmiştir. Aslında Türkiye'de demokrasi deneyiminin Osmanlı dönemine kadar uzanan bir geçmişi vardı ve bu geçmiş ülkede demokrasi adına önemli bir birikim meydana getirmişti. Fakat bu birikime rağmen başlayan demokratik süreç, sorunlu bir süreçti. Demokrasiyi içine tam olarak sindiremeyen kesimler olduğu gibi iktidarın seçim yoluyla el değiştirmesine alışık olmayan ve bunu kabullenmekte zorlananlarda vardı. Bu yüzden 1950'de başlayan demokratik süreç gelişimini tamamlayamadan, başladıktan on yıl sonra askeri müdahaleye maruz kalarak kesintiye uğradı. Demokrasiye yönelik bu tür müdahaleler belli aralıklarla ve çeşitli şekillerde günümüze kadar devam etti.Türkiye'de zaman zaman müdahalelere maruz kalarak kesintiye uğrayan ve ülkenin diğer sosyal ve ekonomik şartlarından etkilenen demokratik sistem, sağlıklı bir seçmen-vekil ilişkisi geliştiremedi. Bunun sonucunda da her dönemde bir siyasal temsil sorunu var olageldiSiyasal temsil sorununun ortaya çıkmasının ve devam etmesinin birden fazla nedeni vardır. Demokratik sistemin maruz kaldığı müdahaleler, siyasi partilerin sık sık kapatılması, uygulanan seçim sistemleri, insanların yaşamını etkileyen sosyoekonomik durum, siyasal katılma yollarının ve araçlarının azlığı, yeterli olmayan sivil toplum örgütlenmesi, seçmenlerin etkin olmadığı adaylık süreçleri gibi faktörler tüm ülkede siyasal temsili etkileyen nedenlerdir. Tüm bu nedenlerin yanında birde siyasal temsili etkileyen bölgesel faktörler de vardır. Bu faktörlere verilebilecek en iyi örnek Türkiye'nin özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde uzun süre hâkimiyetini sürdüren ve siyasette etkin olan ağalık, şeyhlik, din adamlığı benzeri yapılardır.Ülkenin Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde siyasal temsilin, diğer nedenlerin yanı sıra ağalık, şeyhlik, din adamlığı benzeri yapıların da etkisinde kalarak olumsuz etkilenmesi, bu bölgelerde, Türkiye'nin diğer bölgelerine nazaran daha ciddi sorunlara yol açmıştır. Bu bölgelerde temsil sorunun yaşanması, zaten var olan sorunların biraz daha büyüyerek devam etmesinde de etkili olmuştur.İşleyen bir demokratik sistemde yurttaşların hiçbir yapının etkisi altında kalmadan tercihlerini özgür iradeleri ile kullanmaları, siyasal katılmada bulunmak için fırsat ve imkânlara sahip olmaları ve en iyi şekilde temsil edilmeleri gerekir.Anahtar kelimeler: Diyarbakır, demokrasi, siyasal temsil, seçim, vekâlet, siyasal katılma, yoksulluk, eğitim, sivil toplum.

In representative democracies, citizens do not use their political rights directly but through the representatives they have elected. This constitutes a relationship of political representation between the citizen and their deputy. Thus, political representation is one of the most important elements in terms of function of representative democracy. Because, the degree and quality to which the representation realizes also manifests the quality of the democracy in that country.Turkey introduced the multi-party democracy in 1950. In fact, Turkey had an experience of democracy that went back to the Ottoman period, and that experience had created a significant background in terms of democracy. However, despite that background, the process of democracy was problematic. There were some who could not fully digest democracy as well as those who were not accustomed to handing down of power through elections and had difficulty in accepting that. For that reason, the democratic process that started in 1950 was interrupted by a military coup only ten years after it was introduced, long before it could complete its development. That kind of interventions to democracy continued in certain forms and in certain intervals to the present time.The democratic system of Turkey, which was interrupted by interventions from time to time and also affected by other social and economical conditions, failed to develop a healthy relationship between the voter and deputy. As a result, there has always been a problem of political representation.There is more than one reason why the problem of political representation emerged and continued. The interventions the democratic system exposed, frequent closing of political parties, the election systems in effect, the soci-econimical situation that affected the people?s life, the deficiency of the ways and tools of political participation, insufficient association of the civil society, and the candidacy procces that the voters were not effective at are the reasons that affect the political representation throughout the country. Beside all these, there are also regional factors that affect the political representation. The best example of those factors is the structure dominated by aghas, sheikhs or mullahs for a long time especially in the Eastern and Southeastern Anatolia Regions of Turkey.Since the political representation was negatively affected by, beside others, such structures as aghas, sheikhs or mullahs, it has resulted in more serious problems in the Eastern and Southeastern Anatolia Regions than the other parts of Turkey. The representation problem in the mentioned regions has caused an augmentation in the already existing problems.In a functional democratic system, citizens must be making their preferences with their free will and without the influence of any structure; having the opportunities to participate in politics; and represented in the best way.Keywords: Diyarbakir, democracy, political representation, election, deputy, political participation, poverty, education, civil society.