Şereflikoçhisar (Ankara) ve çevresinin jeolojisi

Abstract

11 ÖZET Çalışına alanı, Tuz Gölü Havzası ve Tuz Gölünün doğusunda yer alan Şereflikoçhisar (Ankara)'ı içine alır. Çalışma alanının temelini Geç Kretase öncesi yaşlı Kırşehir Masifi metamorfitleri ve bunları kesen granitik kayalar oluşturmaktadır. Kırşehir Masifi alttan üste doğru granitik gnays, gnays, klorit şist, kalkşist ve mermerden oluşur. Temel kayalar üzerine uyumsuz olarak Paleosen yaşlı Kırkkavak formasyonu gelir. Kırkkavak formasyonu kumtaşı, kumlu kireçtaşı ve şeylden oluşur. Paleosen - Eosen yaşlı Boyalı formasyonu Kırkkavak formasyonunu uyumlu olarak üstler. Boyalı formasyonu, kaba kumtaşı ve kireçtaşından oluşur. Geç Eosen - Erken Miyosen yaşlı Mezgit Grubuna ait birimler, Boyalı formasyonu üzerine uyumsuz olarak gelirler. Mezgit Grubuna ait birimler alttan üste doğru; Jips ve anhidritten oluşan Boğazdere formasyonu, kumtaşından oluşan Tepeköy formasyonu ile Jips, kumtaşı, laminalı kiltaşı ve marndan oluşan Şıhkuyusu formasyonundan oluşur. Geç Miyosen - Pliyosen yaşlı Peçenek formasyonu, Mezgit grubu birimlerini uyumsuz olarak üzerler. Tuz Gölü Havzası genelde KB - GD gidişli bîr uzanıma sahiptir. Havza doğudan Şereflikoçhisar - Aksaray fayı ile batıdan ise İnsuyu Fayı ile sınırlıdır. Havza İçindeki fâyların büyük bölümü normal ve doğrultu atımlı fay karakterindedir. Bindirmeler daha çok havzanın kuzey bölümlerinde gözlenir. Havzanın en önemli fayı Şereflikoçhisar - Aksaray fayıdır. Başlangıçta normal fay karakterine sahip olan bu fay günümüzde sağ doğrultu atımlı fay özelliği taşımaktadır. Tuz Gölü Havzasının oluşumuna yolaçan asıl çökme Geç Kretase'de başlamıştır. Havzayı dolduran tortulların çökelme evrimi Kretase'den Pliyosen'e dek sinsedimanter tektonik koşulların denetiminde gelişmiştir. Halen havzanın derin kısımlarında tuz ve evaporit çökelimi devam etmektedir. Tuz Gölü Havzasını doğudan sınırlayan Şereflikoçhisar - Aksaray Fay zonu yansıttığı morfolojik özellikler itibari ile aktif bir fay karakteri taşımaktadır. Bu nedenle bölgenin birinci derece deprem bölgesi olarak değerlendirilmesi yerinde olacaktır. ANAHTAR KELİMELER: Tuz Gölü, Tuz Gölü Havzası, Şereflikoçhisar - Aksaray Fayı

uı ABSTRACT The study area is located within the Salt Lake basin(Central Anatolia) and comprises the Şereflikoçhisar and surrounding area which placed the eastern part of Salt Lake. Pre-Cretaceous basement rocks of the study area are formed with metamorphic rocks and granites of the Kırşehir masif. The Kırşehir metamorphic sequence consists from bottom to top of granitic gneiss, cholorite-schist, calc-shist and marbles. The Paleocene Kirkkavak formation consists mainly of sandstone, sandy limestone and shale, rests uneon formably on the metamorphic basement rocks. The Boyalı formation (Paleocene-Eocene) overlies conformably on the Kirkkavak formation and consists of coarse sandstone and limestone. Late Eocene - Earfy Miocene aged units of Mezgit group rests unconformabh/ on the Boyalı formation. The Mezgit group contain three formations. These are in ascending order; (1) the Boğazdere formation consists mainly of gypsifenous sediments, (2) the Tepeköy formation composed of sandstone and (3) the Şıhkuyusu formation consists mainly of gypsium, sandstone, laminated claystone and marls. In addition to, the Late Miocene - Pliocene Peçenek formation overlies unconformably the Mezgit group sedimantery units. Generally, the Salt Lake basin has a NW-SE direction trending. This basin is limited by the Şereflikoçhisar - Aksaray fault to the east, and by the Insuyu fault to the west. In the basin main of the faults are normal and strike-slip in character. The overthrust faults are occurned within the northern parts of basin. The Şerelikoçhisar - Aksaray fault is the main important fault system of the basin. This fault has a normal fault character in beging period of basin forming. On contrary, this fault has a right lateral strike-slip fault in character in today, due to probably developed of west-ward motion of Anatolian plate. Main subsidance was begin during the Late Cretaceous and controlled the forming of the basin fill was controlled by the synsedknantery tectonic conditions during the Late Cretaceous - Pliocene period. In present the salt and evaporite sedimantation is continue within the deep parts of basin. According to marphological features the Şereflikoçhisar - Aksaray fault has a active m character which limits the basin to the east. For this reason, the study area can be acceptable as a first degree earthquake region in the central Anatooal KEY WORDS: Salt-Lake, Salt Lake basin, Şereflikoçhisar - Aksaray fault