OE-rotor iplik kalitesine etki eden makine ve proses parametrelerinin incelenmesi

Abstract

Ill ÖZET îlk olarak 1960'h yılların sonlarına doğru ticari olarak kullanılmaya başlanılan rotor iplikçiliği, günümüzde konvansiyonel ring iplikçiliği ile birçok yönden boy ölçüşebilecek seviyeye gelmiştir. Başlangıçta rotor iplikçiliğinin avantajı olarak yalnızca kaim numaralarda ring iplikçiliğine göre daha ekonomik üretim yapılabilmesi gösterilirken, bugün rotor iplik makinalanndaki yüksek otomasyon seviyesi ve hızlarla daha kaliteli ve ince ipliklerin üretilebilmesi, bu iplikçilik sisteminin avantajlarını artırmıştır. Bu çalışmada, rotor iplik kalitesini etkileyen önemli parametreler olan şerit hazırlık işlemlerinden cer pasaj sayısı ve bazı makina parça (açma silindiri, düze ve iplik çekme tüpü) özelliklerinin rotor iplik kalitesine etkileri incelenmiştir. Cer pasaj sayısının etkilerinin incelendiği bölümde % 16'sı penye telefi olmak üzere % 100 pamuktan beş farklı işlem basamağıyla elde edilen şeritler (tarak şeridi, 1. pasaj cer şeridi, 2. pasaj cer şeridi, 3. pasaj cer şeridi ve tarak şeridinin 2. pasaj cer makinasına (regüleli) beslenmesiyle elde edilen şerit) rotor iplik makinasına beslenmiş ve üretilen ipliklerin kalite özellikleri karşılaştırılmıştr. Makina parça özelliklerinin etkilerinin incelendiği bölümde ise 7 farklı açma silindiri, 10 farklı düze ve 2 farklı iplik çekme tüpü kullanılarak üretilen ipliklerin kalite özellikleri incelenmiştir. Burada üretilen kalın (Ne 10 ve Ne 12) ipliklerin harmanı yaklaşık % 80 oranında telef içerirken orta kalınlıktaki (Ne 20) iplik harmanında telef bulunmamaktadır. Cer pasaj sayısının rotor iplik kalitesine etkilerinin incelenmesi sonucu, ince (Ne 30) rotor ipliğinde en düşük düzgünsüzlük ve hata (ince yer, kaim yer, neps) değerleri ile en yüksek mukavemet değerlerinin 2. pasaj cer şeridinden üretilen iplikte bulunduğu tespit edilmiştir. Bunun dışında ince rotor ipliği (Ne 30) tüylülük kopma uzaması (%) değerleri üzerinde cer pasaj sayısının etkisi gözlenmemiştir. Orta kalınlıktaki (Ne 20) rotor ipliklerinde genel olarak 1. pasaj cer şeridiyle üretilen ipliklerin en iyi kalite değerlerine sahip oldukları tespit edilmiş, farklı hazırlık işlemleriyle üretilen ipliklerin kalite değerleri arasında istatistiksel bir fark bulunmamıştır. Kaim (Ne 8) rotor ipliklerinde ise en iyi kalite değerleri genellikle 2. pasaj cer şeridinden üretilen ipliklerde gözlenmiş ve beklenildiği gibi farklı hazırlık işlemleriyle üretilen ipliklerin kalite değerleri arasındaki farklar istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. Farklı açma silindirlerinin orta kalınlıktaki (Ne 20) ve kaim (Ne 10) rotor iplikleri kalite değerleri üzerindeki etkilerinin incelenmesi sonucu, kalın rotor ipliklerinde en iyi performansı küçük garnitür diş açısına, yüksek diş yoğunluğuna, uca doğru incelen kıvrık diş yapısına ve elmas-nikel kaplamaya sahip OB 20 B-DN tipi açma silindirinin gösterdiği tespit edilmiştir. Orta kalınlıktaki (Ne 20) rotor ipliklerinde ise iyi kalite özellikleri tüylülük, mukavemet ve kopma uzamasında (%) OB 20 B-DN, diğer özelliklerde ise OB 20 B- DN'den farkı pürüzlü yüzey kaplama özellikleri olan OB 20 B G2 tipi açma silindirinde gözlenmiştir. Yapay lifler için tavsiye edilen açma silindirlerinin (OS 21-DN ve OU 25 D) % 100 pamuk Ne 20 numara rotor iplik üretiminde kullanılmasıyla, en iyi kalite değerleri düşük diş yoğunluğu ve yüksek garnitür diş açısına sahip elmas kaplamalı OU 25 D tipi açma silindirinin kullanılmasıyla üretilen iplikte tespit edilmiştir. Farklı düze tiplerinin kaim (Ne 12) rotor iplik kalitesi üzerindeki etkilerinin incelenmesi sonucu, en düşük düzgünsüzlük ve iplik hata (ince yer, kalın yer, neps) değerleri çentiksiz ve çelik düzede (SGF) tespit edilmiştir. Tüylülük, mukavemet ve kopma uzaması özelliklerinde ise en iyi değerler spiral seramik (KS) düzede gözlenmiştir. Farklı iplik çekme tüpü tiplerinin kaim (Ne 10) rotor iplik kalitesi üzerindeki etkilerinin incelenmesi sonucu en iyi kalite değerleri beklenildiği şekilde iç yüzeyi pürüzsüz bir yaprya sahip olan standart iplik çekme tüpünde tespit edilmiştir. ANAHTAR KELİMELER: iplik, pasaj sayısı, açma silindiri, düze, iplik çekme tüpü.

IV ABSTRACT Rotor spinning system, which was begun to be used commercially during late 1960s, is now used as succesfixlly as the conventional ring spinnnig system. At the beginning, the only advantage of rotor spinning system was producing coarse yarns more economicaly than ring spinning, but now spinning finer yarns with higher quality with the help of high automation level and high rotor speeds increases the number of advantages of this system. This study is about effects of number of passages used in drafting frame and properties of some machine parts (opening-roller, draw-off nozzle, yam guide tube), which are very important for rotor y am q uality. T o i nvestigate t he effects o f p assage n umber i n d rafting frame on rotor yam quality, rotor yams were produced from five types of 100 % cotton slivers ( sliver p reduced bye ard, s livers d rawn o n d rafting frame 1,2 a nd 3 times, s liver produced by drawing the card sliver on the second pasage of drafting frame) and their quality properties were compared. 16 % of material used was trash. To investigate the effects of different machine part properties, 7 different opening-rollers, 10 different draw-off nozzles and 2 different yam guide tubes were used while spinning rotor yams and quality properties of yams were compared. Coarse (Ne 10 and Ne 12) rotor yams were produced from cotton includng nearly 80 % of trash and medium coarse (Ne 20) rotor yams were produced from cotton without trash. As a result of trials for Ne 30 yams about the number of passages used to produce drafting frame slivers, minimum unevennes and yam faults and maximum yam tenacity were obtained for the yam, spun with a sliver drawn twice on drafting frame. Besides this, it was interesting to see that minimum yam hairiness and maximum yam elongation were obtained for the yarn, spun with a sliver produced by sending the card sliver to the second drafting frame passage (autolevelled). The results of Ne 20 yams were quite different that the most qualificated yams were spun with the sliver drawn once on the drafting frame, and it was found that differences between quality values belong to the yams spun with different slivers were generally statistically insignificant. The most qualificated Ne 8 yams were spun with the sliver drawn twice on the drafting frame, and it was found that all the differences between quality values belong to the yams spun with different slivers were statistically insignificant as expected. As a result of trials investigating effects of different opening-roller properties on Ne 10 yams, the most qualificated yams were spun with an opening-roller (OB 20 B-DN) which has a small wire angle, high wire tooth density (24 teeth/cm2), curled tooth shape and diamond-nickel clothing. For Ne 20 yams, the best values were obtained with OB 20 B-DN for hairiness, tenacity and elongation (%), but for the other quality parameters the best values were obtained with an opening roller (OB 20 B G2) resembling OB 20 B-DN except for its rough clothing. Higher-quality % 100 cotton Ne 20 rotor yams were spun while using OU 25 D opening-roller recommended for man-made fibers which has a big wire angle and low tooth density. As a result of trials investigating effects of different draw-off nozzle properties on Ne 12 yams, minimum yam unevenness and faults were obtained with a steel nozzle without grooves (SGF). Minimum yam hairiness, maximum yam tenacity and elongation were obtained for the yams spun with a spiral ceramic draw-off nozzle (KS). As a result of trials about effects of different yam guide tube properties on yam quality, the most qualificated yams were spun with standart yam guide tube without any roughness in it. KEYWORDS: yam, number of drafting frame p assages, opening-roller, draw-off nozzle, yam guide tube.