Hasta ve sağlık çalışanlarının kolonoskopinin gerekli olduğu durumlar ve kolorektal kanser risk faktörleri bilgi düzeyinin saptanması

Abstract

Bu çalışmadaki amaç hastanemize başvuran hastalar ve hastanemiz de çalışansağlık çalışanlarının kolorektal kanser, kolorektal kanser belirtileri, kolonoskopi vediğer kolorektal kanser tarama yöntemleri bilgi düzeyinin belirlenmesidir. Hastanemizde çalışan sağlık çalışanlarından ve hastanemize başvuranhastalardan rastgele seçilen 100 katılımcıya, kolorektal kanser ve kolonoskopiningerekli olduğu durumlar hakkında bilgi düzeyini anlamaya yönelik, yüz yüze biranket uygulaması yapıldı. Veri toplama aracı olarak, ilgili literatür doğrultusundageliştirilen ve altı bölümden oluşan Veri Toplama Formu kullanılmıştır. Birincibölümde sosyodemografik özellikleri, ikinci bölümde sağlıklı yaşam davranışları vehastalık öyküleri, üçüncü bölümde kolorektal kanseri ve risk faktörleri bilgidurumunu ve kanserden korunmaya yönelik davranışları ve uygulamarı, dördüncübölümde erken kanser belirtileri bilgi düzeyleri, beşinci bölümde kolorektal kanserrisk faktörlerini bilme durumları, altıncı bölümde ise kolorektal kanserin riskleri veerken tanısına yönelik bilinenler bulunmaktadır. İstatistiksel analiz için SPSS 15.0 for Windows programı kullanıldı. Kategorikdeğişkenlerin gruplar arasındaki oranları Ki Kare Analizi ile test edildi. Bağımsız ikigrup arası karşılaştırmalar sayısal değişken normal dağılım koşulunusağlamadığından Mann Whitney U testi ile yapıldı. İstatistiksel alfa anlamlılıkseviyesi p < 0,05 olarak kabul edildi. Çalışmamızda sağlık çalışanlarının % 64' ü KRK risk faktörlerinden en azbirini biliyorken, hastaların % 56' sı KRK risk faktörlerinden en az birini biliyordu.Her iki gurpta da en az bilinen risk faktörü inflamatuar bağırsak hastalığı ve polipolmuştur. En çok söylenen risk faktörü ise her iki grupta da diyettir. Sağlıkçalışanlarında KRK belirtilerinden en az birini bilme durumunu açık uçlu sorular iledeğerlendirdiğimizde % 76,0' ı biliyor, hastalarda bu oran % 48 olarak daha düşük.KRK belirtilerinden en az birini bilenlerin bu bilgiyi kimden öğrendiğinisorguladığımızda ise sağlık çalışanlarının % 62' sinin bunu sağlık ekibindenöğrendiğini, % 4' ünün medyadan, % 10' nunun da çevresinden öğrendiğini saptadık.Bu oranlar hastalarda oldukça düşüktür. Sağlık çalışanlarında KRK erken tanılamayöntemlerden birini bilenlerin oranı % 70, hastalarda ise % 28' dir. Sağlıkçalışanlarında da hastalarda da en çok bilinen erken tanılama yöntemikolonoskopidir. Sonrasında gaita da gizli kan gelmektedir. KRK taraması yaptıransağlık çalışanı oranı % 10, hasta oranı ise % 24' dür. Kolonoskopi ve diğer taramayöntemlerini yaptırmama nedenleri arasında başı çeken `kendini risk altındagörmeme` % 46,0 ile başı çekmektedir. Sonrasında sağlık çalışanlarında, ağrı duymakorkusu gelirken, hastalarda bilgi eksikliği ve utanma ikinci sırayı almaktadır. Sonuç olarak; ailede kanser öyküsü, kolorektal kanser öyküsü, risk faktörüoluşturacak davranışların oranını anlamlı olarak etkilememiştir. Risk faktörlerinibilmek, bu davranışları yapmayı engellememiştir. Sağlık çalışanlarının kolorektalkanser belirtilerini bilme oranı hastalardan yüksek bulunmuştur. Katılımcıların çoğubu bilgileri sağlık çalışanlarından aldığını belirtmiştir. Katılımcıların yarısı KRKtarama yöntemlerinden en az birini biliyor. Tarama yaptıranların çoğuna sağlık ekibiöneride bulunmuştur. Katılımcıların yarısı KRK' ya yakalanma açısından kendiniriskli görmemektedir. Tarama yaptırmada en önemli etkenin doktor bilgilendirmesiolduğu belirlenmiştir. Ülkemizde KRK' nın tanısındaki gecikme nedenlerinin,bilgisizlik, görsel ve yazılı basının konuya olan duyarsızlığı, doktora gitmeyeçekinme, hastaların kendi sağlıklarına karşı ilgisizlikleri gibi faktörler olabileceğidüşünülmektedir. Yapılacak eğitim ve tanıtım faaliyetleri ile olumlu tutum vedavranışların elde edilmesi ve ülkemiz sağlık politikasının çok önemli bir bileşeniolan kanser tarama programının istenilen başarıya ulaştırılması hedeflenmelidir.Anahtar Kelimeler: Kolorektal kanser bilgi düzeyi, kolorektal kanserfarkındalığı, kolorektal kanser risk faktörleri, kolorektal kanser tarama, kolonoskopi

In this study, it was aimed to determine the level of knowledge of our patientsand healthcare workers about colorectal cancer, symptoms of colorectal cancer,colonoscopy and other screening methods of colorectal cancer.In order to determine the level of knowledge about colorectal cancer andsituations in which colonoscopy is required, a face to face questionnaire wasperformed on 100 participants, who were randomly chosen among our patients andhospital staff. A six section Data Collection Form , which was designed in the lightof relevant literature, was used as the data collection tool. Each section is differentwith first one being about sociodemographic characteristics, second one abouthealthy life habits and self medical history, third one about colorectal cancer, level ofknowledge about risk factors and habits and practices to avoid cancer, fourth oneabout level of knowledge about early symptoms of cancer, fifth one about level ofknowledge about risk factors colorectal cancer and the sixth one is about the risksand the facts about the early diagnosis of colorectal cancer.SPSS 15.0 for Windows` program was used for statistical analysis. Theratios of categorical variables between groups was tested with Chi-square analysis.Because comparisons of two independent groups could not provide numericalvariable normal distribution condition, Mann Whitney U test was performed.Statistical level of alfa significance was accepted as p < 0,05.In our study, 64 % of healthcare workers knew at least one risk factor of CRCwhile 56 % of patients knew at least one risk factor of CRC. The least commonlyknown risk factors in both groups were inflammatory bowel disease and polyp. Themost commonly known risk factor in both groups was dietary habits. When weevaluated healthcare workers and patients about having the knowledge of at leastone risk factor with open ended questions, 76 % of healthcare workers knew at leastone risk factor, however this ratio is lower in patients with 48%. As we asked theparticipants, who knew at least one symptom of CRC, about their source ofknowledge about the symptom, 62 % of healthcare workers indicated healthcareteam, 4 % indicated media and 10 % indicated society. These ratios weresignificantly low in patients. Ratio of knowing at least one early diagnostic methodof CRC in healthcare workers was 70 %. On the other hand this ratio was 28 % inpatients' group. The most commonly known early diagnostic method wascolonoscopy both in healthcare workers' and in patients' group. The following mostcommonly known early diagnostic method was stool guaiac test. Ratio of healthcareworkers getting screened for CRC was 10 % and ratio of patients getting screened forCRC was 24 %. The leading cause of not getting screened by colonoscopy or anyother screening method is ` not considering himself/herself under risk ` with the ratioof 46 %. Following reason was `Fear of Pain` in healthcare workers while it waslack of knowledge, unawareness and shyness in patients' group. Consequently; family history of cancer, history of colorectal cancer did notinfluence the rate of risky habits significantly. Awareness of risk factors did notprevent the risky habits. It was determined that rate of knowing symptoms ofcolorectal cancer was higher in healthcare workers than patients' group. Most of theparticipants indicated that they learned the symptom from the healthcare team. Halfof the participants knew at least one method of CRC screening. Most of the onesgetting screened indicated that they took medical advice for it. Half of theparticipants do not consider themselves under risk of having of CRC. The mostimportant determinant to get screening was identified as explanation andrecommendation by a physician. Reasons for delay of CRC diagnosis in our countryis thought to be factors such as lack of knowledge, indifferent attitude of visual andwritten media towards the subject, refraining from physician and apathy of patientsto their own health. It should be aimed that people achieve a positive attitude andhabits with future educational and introductional programs and cancer screeningprogram, as a crucial part of health care policy of our country, comes to the wishedlevel of achievement.Keywords: Level of knowledge of colorectal cancer, awareness of colorectalcancer, risk factors of colorectal cancer, colorectal cancer screening, colonoscopy