Konya ilinde evde bakım ihtiyacı olan bireylere bakım verenlerin bakım yükünün, yaşam kalitesinin ve bunlarla ilişkili faktörlerin belirlenmesi

Abstract

Amaç: Günümüz bilim ve teknolojisindeki gelişmelerin hız kazanması; bir taraftan insanların daha uzun süre yaşamalarına olanak sağlarken, diğer taraftan ise genellikle sağlık durumları kötüleşmiş, yaşam kaliteleri düşmüş ve bir anlamda kendilerine bakacak kişilere gereksinimleri olan bireylerin sayısında artmaya neden olmuştur. Bu çalışmada, Konya ilinde evde bakım ihtiyacı olan bireylere bakım verenlerin; bakım yükünün, yaşam kalitesinin ve bunlarla ilişkili olabilecek faktörlerin araştırılması amaçlanmıştır.Yöntem: Kesitsel tipteki bu çalışma, 1 Temmuz-30 Eylül 2019 tarihleri arasında Konya Beyhekim Devlet Hastanesi, Konya Eğitim ve Araştırma Hastanesi ve Konya Numune Hastanesi'nin ''Evde Sağlık Hizmetleri'' birimlerine kayıtlı olan hastalara bakım verenler üzerinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın örneklemi; birimlere kayıtlı olan hasta sayılarına göre ağırlıklandırılmış şekilde, tabakalı örnekleme yöntemi kullanılarak hasta listeleri üzerinden basit rastgele örnekleme yöntemiyle seçilmiştir. Araştırmacı tarafından literatür taraması sonucu oluşturulmuş anket formu ile birlikte Bakım Verme Yükü Ölçeği ve Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği-Kısa Formu Türkçe Versiyonu katılımcılara yüz yüze görüşme yöntemiyle uygulanmıştır. Verilerin analizleri bilgisayar ortamında yapılmış olup tüm testler için istatistiksel anlamlılık düzeyi p<0,05 olarak kabul edilmiştir.Bulgular: Bakım verenlerin %94,5'inin kadın, %84'ünün evli, %31,5'inin bakım verdiği kişinin kızı, %24,9'unun ise gelini olduğu saptanmıştır. Bakım verenlerin %45,3'ünün orta derecede, %14,9'unun ise ileri derecede bakım yüküne sahip oldukları belirlenmiştir (Bakım Verme Yükü Ölçeği puan ortancası 24,00 (17,00-34,00)). Bakım veren kişinin cinsiyetine, yaşına, medeni durumuna, mesleğine, algıladığı gelir durumuna, çocuğu olup-olmamasına, kronik ve/veya psikiyatrik hastalığı olup-olmamasına, düzenli ilaç kullanma durumuna, bakım verdiği kişiye olan yakınlığına, bakım verme nedenine, bakım verdiği kişiyle beraber yaşayıp-yaşamamasına, bakım verme şekline, bakım verdiği kişinin hastalığı hakkında bilgiye sahip olma durumuna, bakım vermenin sağlık ve günlük yaşamları üzerine olan etkisine, bakım verdiği bireyin kendi yemeğini hazırlayabilme ve tuvalet ihtiyacını karşılayabilme durumuna göre gruplar arasında bakım verme yükü ölçeği puanları açısından anlamlı farkların olduğu görülmüştür. Katılımcılarda yaşam kalitesi ölçeği bedensel alt boyut puanı 12,57 (12,00-13,71), ruhsal alt boyut puanı 13,33 (12,66-14,66), sosyal alt boyut puanı 12,00 (9,33-14,66), çevresel-TR alt boyut puanı 14,22 (13,33-15,55) olarak saptanmıştır. Bakım verme yükü ölçeği ile yaşam kalitesi ölçeğinin bedensel ve sosyal alt boyut puanları arasında negatif yönde, zayıf-orta düzeyde (rs=-0,346, p<0,001; rs=-0,303, p<0,001); ruhsal ve çevresel-TR alt boyut puanları arasında ise negatif yönde, orta düzeyde ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir (rs=-0,445, p<0,001; rs=-0,568, p<0,001).Sonuç: Bakım verenlerin yaklaşık olarak üçte ikisinde en az orta derecede bakım yükü saptanmıştır. Bakım verenlerin yaşam kalitesi puanı en yüksek çevresel-TR alanında, en düşük ise sosyal alanda tespit edilmiştir. Bakım verme yükü ölçeği puanı ile yaşam kalitesi ölçeği alt boyut puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı negatif bir ilişki saptanmıştır.

Objective: Acceleration of development in science and technology today; on the one hand, enables people to live longer, while on the other hand, usually have their health deteriorated, the quality of life has fallen, and to take care of themselves in a sense caused an increase in the number of individuals with needs to people. In this study, it was aimed to investigate the burden of care, quality of life and the factors that may be related to those who provide care to individuals in need of home care in Konya. Method: This cross-sectional study was conducted between 1 July and 30 September 2019, on the care providers of patients enrolled in the 'Home Health Services' units of Konya Beyhekim State Hospital, Konya education and Research Hospital and Konya Numune Hospital. The sample of the study was selected by simple random sampling method using stratified sampling method, weighted according to the number of patients enrolled in the units. The questionnaire which was created by the researcher as a result of the literature review, together with the care burden scale and the The Turkish version of World Health Organization quality of life scale-short form, was applied to the participants by face-to-face interview method. Data were analyzed on computer and statistical significance level was accepted as p <0.05 for all tests.Results: 94.5% of the care givers were women, 84% were married, 31.5% were the daughters of the caretakers and 24.9% were the daughter-in-law. It was determined that 45.3% of the caregivers had moderate care load and 14.9% of them had advanced care load (The median Caregiver Burden Scale score 24,00 (17,00-34,00)). The care-giver gender, age, marital status, profession, income status of the caregiver, whether or not having a child, whether or not chronic and/or psychiatric disease, whether there is or not, regular drug use status, to its proximity to the person who provided care, whether or not they live with the person they care for, the shape of care giving, having information about the disease of the person being cared, the effect of caring on health and daily life, according to the condition of the individual being able to prepare his / her own food and to meet the toilet requirement, it was observed that there were significant differences between the groups in terms of the maintenance load scale scores. The physical quality of life subscale score of the participants was 12.57 (12.00-13.71), the psychological subscale score was 13.33 (12.66-14.66), and the social subdimension score was 12.00 (9.33-). 14,66), environmental-TR sub-dimension score was found to be 14.22 (13.33-15.55). There was a negative, weak-medium level between the caregiving burden scale and the physical and social sub-dimension scores of the quality of life scale (rs=-0,346, p<0.001; rs=-0,303, p<0.001); a negative, moderate and statistically significant relationship was found between mental and environmental-TR subscale scores (rs=-0,445, p<0,001; rs=-0,568, p<0,001). Conclusion: Approximately two-thirds of caregivers had at least a moderate burden of care. Quality of life scores of caregivers were highest in the environmental-TR area and lowest in the social area. A statistically significant negative correlation was found between the caregiving burden scale score and quality of life subscale scores.