Adalet Ağaoğlu`nun romanlarına arketipsel bir yaklaşım

Abstract

Psikanaliz, insanların bilinç düzeyindeki davranışların bilinçaltı ve bilinçdışı süreçlerini inceleyen bir alandır. Jung, hocası Freud gibi bilinçdışının bilinci yönlendiren etkileri üzerine yoğunlaşmış, bunun için çalışmasını mitolojik dönemdeki anlatılar ve yaşantılar üzerine ortaya koyduğu gerçekliklerle desteklemiştir. Arketip, ilk şekil anlamına gelen ve psikanaliz araştırmalarına Carl Gustav Jung tarafından mal edilmiş bir kavramdır. Psikanalizin edebiyat incelemesinde kullanılmaya başlanması, metin eleştirisinin zenginleşmesini, metne bakış açılarının çeşitlenmesini beraberinde getirmiştir. Jung'un arketip kuramından hareket eden edebiyat kuramcılarından olan Joseph Campbell, mitolojik anlatılarda kahramanın geçirdiği evreleri çeşitli üst ve alt başlıklarda toplamış, kahramanın benlik bütünlüğüne ulaşabilmesi için yolculuğa çıkması yani dış dünyadaki birtakım savaşlarla yüzleşmesi gerektiğini belirtmiştir. Monomit adını verdiği mitolojik anlatılardaki anlatı dizgelerinin farklı kesitlerinde kahramanların yaşadığı ortaklıklardan faydalanan Campbell; yola çıkış, erginlenme ve geri dönüş olarak üç ana üst aşama belirler. Bu aşamaların her biri, farklı alt aşamalardan oluşmaktadır. Adalet Ağaoğlu gibi üretken ve ülkenin modern edebiyat tarihinin uzunca bir dönemine şahitlik etmiş olan bir yazarın romanlarında seçtiği kişiler ve anlatı dizgesi, Campbell sistematiğiyle incelendiğinde metinlerin derin yapısındaki ilişkilerin anlaşılmasına önemli katkı sunmaktadır. Ayrıca sadece Campbell'ın sistematize ettiği yolculuk arketipi değil, alt aşamalar içerisinde karşılaşılan persona, anima/animus, gölge ve hilebaz gibi arketipler de yorumlanmıştır. Psikanalizin farklı alanlarındaki bulgular, çalışmanın ana eksenini oluşturmamakla beraber aşamaları daha katmanlı bir çerçeveden bakma olanağı sağladığından, metinlerin incelemesi yapılmaya çalışılmıştır.Anahtar sözcükler: arketip, yolculuk, Joseph Campbell sistematiği, Adalet Ağaoğlu romanları.

Pyschoanalysis is a field which analyses the subconscious and unconscious behaviour of conscious human behaviour. As his teacher Freud, Jung concentrated on the subconsciousness which leads consciousness, for that he supported his work by the truths and lifes of the mythological periods. Archetype, a word which means the first shape, was led by Carl Gustav Jung to the pyschoanalysis. When the first pyschoanaliticanalysis of literary works began; it lead to richness in text analysis and a variety in the point of views. Inspried from Jung's archetypal theory, Joseph Campbell who is one of the literature theorist, gather edunder header and subtitles levels of the mythological heroes, indicating that in order to reach self-integrity the hero has tog on a journey which means that he has to face with the war in the outer world. Campbell identified three stages of upper-stage as setting off, initiation and turning back making use of the common lifes of the heroes Campbell called monomyth which means different parts of the verges in mythological tellings. Each of these levels consists of differentsub-levels. Someone, productive and having witnessed the history of modern literature for a long time, such as Adalet Ağaoğlu when analyzed by the system of Campbell her characters in novels and order of events has a great contribution to the improvement of the deepstructure in text analysis. Not only the journey archetype which was systematized by Campbell. But also The character, anima/animus, shadow and juggler who we meet in the sub- levels were commented on as archetypes. The different findings in physcoanalysis besides with consisting the main part of the work included in the work to show the multi-level structure in the work.Keywords: archetype, journey, the systematic of Joseph Campbell, novels of Adalet Ağaoğlu